[1]Firdousi: bút danh của Abu Ol-qasem Mansur, nhà thơ Ba tư, tác giả Shah-nameh [Sách của các Vua] là sử thi cải biên nổi tiếng của dân tộc Ba tư. Firdousi ra đời trong một ngôi làng ở ngoại ô thành phố cổ Tus, Iran — tên tuổi và sự nghiệp được biết qua nhiều truyền thuyết hơn là những sự kiện có thật. Mất năm 1020, ở Tus.

[2]thuộc Kabylie, một vùng núi non phía tây Algérie, dân sống tập trung trong những làng mạc.

[3]Cung hoàng đạo [Zodiaque] trong tử vi phương tây — như “con giáp” trong tử vi của ta.

[4]Nguyên tác tiếng Pháp của Michel Butor: Plus petit et plus grand que tout [Nhỏ hơn và lớn hơn (so với) mọi thứ]. Người dịch xin trân trọng cám ơn anh Hoàng Ngọc-Tuấn trong Ban biên tập Tiền Vệ [tienve.org] đã giúp tìm ra câu gốc của Trang Tử, trong Nam Hoa Chân Kinh: “Chí đại vô ngoại, vị chi đại nhất; chí tiểu vô nội, vị chi tiểu nhất” và đề nghị dùng ngắn gọn: “Chí đại vô ngoại, chí tiểu vô nội” để sát với câu tiếng Pháp.

[5]Antipodes: có nghĩa là những điểm đối chân trên trái đất [như Pháp và New Zealand chẳng hạn]. Antipodes cũng là tên gọi nhóm các đảo phía Đông Nam và thuộc New Zealand, trong những tác phẩm của Michel Butor thường chỉ các vùng lân cận Úc-đại-lợi, là nơi tác giả viếng thăm nhiều lần [lần sau cùng là nhà văn giảng dạy tại Đại học Queensland], là chỗ đất ông có những tình cảm rất dặc biệt, và đã thể nghiệm một phong cách viết độc đáo, đặc biệt trong Courrier des Antipodes và trong toàn bộ tác phẩm Boomerang.

[6]motet: bài ca nhiều giọng, nhiều bè — đặc biệt ở các thời Trung Cổ và Phục Hưng.

[7]madrigal: tên đặt cho loại thanh nhạc của Ý các thế kỷ 14 và 16. Phong cách madrigal cũng được sử dụng ở Anh cuối những năm 1500 và đầu những năm 1600.