|
|
Sự bất tiện của việc làm thơ
|
|
Bản dịch Hoàng Ngọc Biên
RAYMOND FEDERMAN
(1928~)
Raymond Federman — nhà văn, nhà thơ, luận giả, dịch giả — sinh tại Pháp năm 1928, sống tại Mỹ từ năm 1947. Sau khi phục vị trong quân đội Mỹ tại Đại Hàn và Nhật (1951-1954), ông theo học tại Columbia University, đậu cử nhân văn chương hạng tối ưu năm 1957, và sau đó đậu thạc sĩ văn chương năm 1958 và tiến sĩ văn chương năm 1963 tại U.C.L.A. với luận án về Samiel Beckett. Từ đó, ông giảng dạy văn chương Pháp và Anh tại University of California at Santa Barbara và tại SUNY-Buffalo. Sau khi giữ chức trưởng khoa văn chương (Melodia E. Jones Chair of Literature) tại SUNY-Buffalo, ông về hưu với tước hiệu Distinguished Emeritus Professor (năm 2000).
Raymond Federman đã xuất bản mười cuốn tiểu thuyết: Double or Nothing (1971, đoạt các giải “Frances Steloff Fiction Prize” và “The Panache Experimental Fiction Prize”); Amer Eldorado (viết bằng tiếng Pháp, 1974, được đề cử giải “Médicis”); Take It or Leave It (1976); The Voice in the Closet (1979); The Twofold Vibration (1982); Smiles on Washington Square (1985, đoạt giải “The American Book Award” của tổ chức The Before Columbus Foundation); To Whom It May Concern (1990); La Fourrure de ma Tante Rachel (viết bằng tiếng Pháp, 1997); Loose Shoes (2001); và Aunt Rachel's Fur (2001); năm tập thơ: Among the Beasts (1967); Me Too (1975); Duel-Duel (1990); Now Then (1992), 99 Hand-Written Poems (2001); bốn cuốn sách phê bình về Samuel Beckett; ba tập tiểu luận; rất nhiều dịch phẩm và một số kịch bản.
Tác phẩm của ông đã được dịch ra gần 20 ngôn ngữ trên thế giới, và được đăng tải trên vô số tập san văn học ở Mỹ và các nước khác. Nhiều nhà phê bình và nghiên cứu đã viết về Raymond Federman, đặc biệt là cuốn sách dày 400 trang, Federman From A to X-X-X-X,của Larry McCaffery, Doug Rice và Thomas Hartl (San Diego State University Press, 1998), và số đặc biệt dành riêng cho ông, dày 500 trang, của tạp chí The Journal of Experimental Fiction (2002).
Federman là một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại.
Sự bất tiện của việc làm thơ[*]
Điều tôi biết bây giờ------------------------------------------năm mươi năm hay hơn thế
về thơ ca------------------------------------------------------------------------------hoang phí
tôi từng biết nó khi tôi hai mươi tuổi--------------------kiểm chứng vô ích bằng thừa
Tại sao tự tử---------------------------------------------------------------------------------làm
bằng cách làm thơ-------------------------------------------------------------------------- thơ
bởi vì lúc nào con người cũng tự tử muộn quá-------------như thế là ở thế thất bại
Sự bất tiện trong chuyện làm--------------------------------tuy nhiên đó là hành động
thơ------------------------------------------------------------tìm kiếm cái không hoàn thành
trong một ngôn ngữ vay mượn----------------------------------mà không lạm dụng nó
ấy là ta không được phép-----------------------------chính trong khi chạm lỗi cú pháp
viết ra những sai phạm-----------------------------mà ta cho thơ ca cái vẻ đời thường
Mọi thơ ca-----------------------------------------------------------------------------trừ thơ ca
đều là đồ bắt chước-----------------------------------------chưa bao giờ người ta viết ra
hoặc hay hơn là đồ giễu nhại----------hoặc là thơ không chịu để cho người ta viết
Khi người ta khước từ---------------------------------------------------------------tại sao viết
thơ ca------------------------------------------------------------------------------viết để nói lên
như tôi vẫn khước từ mỗi sáng-------------------------------------------------------đích xác
trước khi tôi viết bài thơ của mình------------------------------------cái điều ta muốn nói
hành động thi hoá trở thành việc không chịu nổi---------------------trước khi bắt đầu
Thơ ca càng thoái hoá--------------------hiện tượng ấy không còn là một hiện tượng
càng có nhiều nhà thơ------------------------khi người ta xem xét như thế nào thơ ca
và càng có nhiều nhà thơ----------------------------trở thành cùng lúc vừa dễ vừa khó
thơ ca càng thoái hoá------------------khi nó kiệt sức trong sự tầm thường của mình
Giá trị một bài thơ-------------------------------------------------------------------cái chủ yếu
không phụ thuộc ở chủ đề-----------------------------------------------------không bao giờ
mà là ở cái cách-----------------------------------------------------------------đòi hỏi tài năng
tính ngẫu nhiên được thu hút----------------------------nó chỉ đòi hỏi một chút cố gắng
Như thế-------------------------------------------------------------------------------tôi tin tưởng
khi cần chọn lựa-------------------------------------------------------------------và cả hi vọng
giữa cái trữ tình phóng túng------------------được ngồi cạnh một tên độc tài mệt mỏi
và thứ văn xuôi lệ thuộc---------------------hơn là gần một kẻ tiên tri giả nổ như sấm
_________________________ [*]Lời người dịch: Cách đọc bài thơ này không bình thường. Vì tôn trọng điều có thể được đoán là ý đố của tác giả, và cũng vì tôn trọng những người đọc Raymond Federman, chúng tôi không “mở” một gợi ý nào, mà để người đọc tự mình phát hiện. -----------------
“Sự bất tiện của việc làm thơ” dịch từ nguyên tác “L’inconvénient de faire de la poésie” trong Fusées, No.9, 2007 [Éditions Carte Blanche].
Các tác phẩm của Raymond Federman đã đăng trên Tiền Vệ:
... trong bóng tối rất sâu / em hãy viết bài thơ / chị sẽ thì thầm vào tai em... | ... con hãy cứ để cái khăn quàng / lơ lửng bên trên / như vậy / sẽ không ai để ý... | ... bên kia / xe điện hầm lao / vào cái âm vật to tướng / hình tam giác của châu Mỹ | tưởng tượng / một / lát / rằng / ta / là / con / người / cuối cùng / trên / mặt đất... | ... những con số cộng những con số trừ / sắc da giống nòi hoang đường của chị / và cũng của tên em xuyên suốt lịch sử... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên]
Về nhà văn & sự viết (truyện / tuỳ bút)
... Khi nhà văn công bố rằng hắn hay ả đã tìm thấy cái giọng của riêng mình, thì bạn có thể hiểu điều đó có nghĩa là: a) _____________ b) _____________ c) _____________ d) _____________ ... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn]
Thượng Đế xưa nay vẫn là chìa khoá mở ra Vũ Trụ / cho đến khi Hitler và đồng bọn quyết định... | ... Mặt Trời bảo anh sẽ chỉ được / nhìn nhận sau khi chết / thế nên chết càng sớm / thì anh càng sớm nổi tiếng... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên]
Những thứ ở không xa đây / Những thứ không với tới được việt vị // Những thứ có thể đem nói rõ ràng / Những thứ nói bằng tâm thần phân liệt ngữ // Những thứ mất hút giữa Sahara / Những thứ trong gió sa mạc // Những thứ chẳng để nói lên điều gì cả / Và cùng lúc muốn nói lên tất cả... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên]
A chuyện ấy làm bà ngạc nhiên bà thân yêu... (truyện / tuỳ bút)
Thưa Bà, bà ngạc nhiên thấy một người Mỹ như tôi nói tiếng Pháp giỏi đến thế, và phát âm không một chút lạc giọng. Hãy cứ cho là tôi có khiếu về ngôn ngữ và khi tôi còn trẻ tôi từng được cấp một học bổng học môn ngôn ngữ ở Sorbonne. Nhưng mà không, chuyện không có thật đâu. Tôi trêu bà đấy, thưa Bà... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên] (...)
Một đoạn ở trại phân (truyện / tuỳ bút)
... Thế là mỗi đêm khi chị ta làm giường cho tôi tôi đứng sau lưng chị, động cỡn tưng bừng, nhưng tôi chưa bao giờ đụng tới chị. Tôi quá rụt rè. A quả là thời ấy tôi quá rụt rè. Và tôi cũng sợ nữa. Thế nên tôi chưa bao giờ dám đụng đến chị. Nghĩa là, trừ một lần... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên] (...)
CUỐN SÁCH CỦA SAM [II] (tiểu luận / nhận định)
[13.4.1906 - 13.4.2006: KỶ NIỆM 100 NĂM NGÀY SINH SAMUEL BECKETT] Raymond Federman — nhà văn hậu hiện đại lừng danh của Hoa-kỳ, một trong những chuyên gia hàng đầu về Samuel Beckett trên thế giới, tác giả nhiều cuốn sách và bài viết về Beckett, đồng thời là bạn thân của Beckett — đang viết sắp xong cuốn sách LE LIVRE DE SAM để giao cho một nhà xuất bản ở Pháp trong năm nay. Tuy nhiên, đáp ứng lời mời của nhà văn Hoàng Ngọc Biên, ông đã dành riêng cho Tiền Vệ quyền đăng trước ở đây những phần ông đã hoàn tất, như một đóng góp vào dịp Tiền Vệ kỷ niệm bách niên sinh nhật Samuel Beckett. [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên] (...)
CUỐN SÁCH CỦA SAM (tiểu luận / nhận định)
[13.4.1906 - 13.4.2006: KỶ NIỆM 100 NĂM NGÀY SINH SAMUEL BECKETT] Raymond Federman — nhà văn hậu hiện đại lừng danh của Hoa-kỳ, một trong những chuyên gia hàng đầu về Samuel Beckett trên thế giới, tác giả nhiều cuốn sách và bài viết về Beckett, đồng thời là bạn thân của Beckett — đang viết sắp xong cuốn sách LE LIVRE DE SAM để giao cho một nhà xuất bản ở Pháp trong năm nay. Tuy nhiên, đáp ứng lời mời của nhà văn Hoàng Ngọc Biên, ông đã dành riêng cho Tiền Vệ quyền đăng trước ở đây những phần ông đã hoàn tất, như một đóng góp vào dịp Tiền Vệ kỷ niệm bách niên sinh nhật Samuel Beckett. [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên] (...)
Cái xứ sở kia (thơ)
[13.4.1906 - 13.4.2006: KỶ NIỆM 100 NĂM NGÀY SINH SAMUEL BECKETT]
Không có cửa vào / không có cửa sổ ở đây // Ta bước vô từ hậu trường / nơi mà sống là đau // Ta ngồi chồm hổm / ta quì gối / ta bò lê tới bụng / và ta chờ... [Bản dịch của Nguyễn Đăng Thường]
Samuel Beckett — người giám sát tôi (phỏng vấn)
[13.4.1906 - 13.4.2006: KỶ NIỆM 100 NĂM NGÀY SINH SAMUEL BECKETT] Tôi chạm trán lần đầu tiên với tác phẩm Samuel Beckett khi tôi xem vở kịch Waiting for Godot ở New York năm 1956. Tôi chưa bao giờ bình phục. Năm 1959 ở Đại học UCLA, tôi chọn Samuel Beckett làm đề tài luận văn tiến sĩ của tôi. Một số giáo sư trong ủy ban chấm thi tiến sĩ tìm cách khuyên ngăn tôi, bảo rằng Beckett là một ông lang băm... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên] (...)
... Khi ta nghĩ đến hàng triệu hàng triệu những con người từng mơ mộng trước cả MONA LISA của Leonardo, ta có thể tưởng tượng họ sẽ cười ngọt cỡ nào nếu như ổng vẽ cái ĐÍT của nàng thay vì vẽ mặt nàng... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên]
Thế nếu ta kể chuyện của ta cho ta nghe? // Quả thật là suốt câu chuyện gập ghềnh / ta thường bị sẩy chân, và khi ta ngã / ta liền đứng dậy và nói với mình... | ... Tôi muốn đút đầu vào / và nói với thằng chó má / phỏng vấn nọ rằng / hắn lẫn lộn / Việc làm với Làm việc... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên]
Suy nghĩ về những cách cải thiện cái chết (tiểu luận / nhận định)
... Vâng, mười tám ngàn con người chấm dứt hiện hữu cùng trong một phút, gần như cùng một lúc, và trên cơ sở tiếp diễn. Những con số ấy làm cho đầu óc rối bù như một hoang mạc trừu tượng... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên] (...)
Nó sẽ xảy ra thế nào đây / lần ra đi chung cuộc ấy / nó có sẽ hung bạo / có sẽ làm tổn thương / hay sẽ êm đềm / đầy im lặng... | Một ngày kia ta sẽ đến / chỗ đặt tro hỏa táng / và sẽ ngồi bên cạnh tro than / của mẹ ta và cha ta / ta sẽ ngồi trong bóng tối... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên]
Ai sẽ gục trước (thơ)
“Who Will Crack First” [1997], một vở kịch ý niệm dưới hình thức một bài thơ, của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ: bắt đầu // một giọng nói vang vọng từ xa giải thích // tình thế // hai người bạn quyết định không bao giờ / nói chuyện với nhau nữa / họ cảm thấy tình cảm / và sự kính trọng giữa hai bên / đang dần dà teo mất với từng chữ / qua lại giữa họ... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên]
Ai sẽ gục trước (thơ)
“Who Will Crack First” [1996], một vở kịch ý niệm dưới hình thức một bài thơ, của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ: tình thế // hai người bạn quyết định không bao giờ / nói chuyện với nhau nữa // họ cảm thấy tình cảm / và sự kính trọng giữa hai bên / đang dần dà teo mất với từng chữ / qua lại giữa họ... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên]
Những con số (thơ)
Bài thơ “Numbers” của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ: nhớ là điều rất quan trọng [1] / như Jasper Johns chứng minh rất đẹp với những con số của ông [2] / rằng những con số chỉ có thể quy chiếu chính chúng [3] / những con số đứng một mình chẳng có chuyện gì [4] ... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên]
Bốn bài thơ “Elsewhere” và “Dancing in the Dark” của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ. [Bản dịch của nhà thơ Hoàng Ngọc Biên.]
Trở về từ Constantza (truyện / tuỳ bút)
“Retour de Constantza”, truyện ngắn với lối viết khác thường, giống như những mảnh ngẫu nhiên cắt ra từ một mạch ý tưởng dài hơn (vì cuối truyện không có dấu chấm), của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ. [Bản dịch của nhà văn Hoàng Ngọc Biên] (...)
Con sâu (truyện / tuỳ bút)
Cái rắc rối với hai kẻ ngu đần khởi sự quậy rối tung từ đầu tới cuối trên Thiên đường, tất nhiên, tôi muốn nói đến Adam & Eve, là ở chỗ họ đã chọn không đúng trái táo. Hai kẻ ngu đần trần truồng ấy đã chọn trái táo bự nhất, bóng loáng nhất, đẹp nhất trên cây... [Bản dịch của nhà văn Hoàng Ngọc Biên] (...)
Bốn bài thơ “Advice for Older Men”, “American Dream”, “Another Failure”, và “In the End” của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ. [Bản dịch của nhà thơ Hoàng Ngọc Biên.]
Đời nghệ sĩ ở Montparnasse (truyện / tuỳ bút)
Hai kẻ vô gia cư quyết định trở thành họa sĩ ở Montparnasse. Vậy là họ đến Paris, mướn căn một phòng ở Montparnasse, khoác một chiếc áo choàng họa sĩ và đội một cái béret và, để tự lăng xê mình, họ vẽ lên tường căn phòng tất cả những gì có trong phòng ấy... [Bản dịch của nhà văn Hoàng Ngọc Biên] (...)
Tên phản bội chính nghĩa (tiểu luận / nhận định)
Từ rất trẻ tôi đã không có mẹ và đất mẹ. Mồ côi, tôi đã rời nước Pháp ra đi chẳng có gì trong tay. Không học vấn. Không gia đình. Không tiền bạc tất nhiên. Gần như trần truồng... (Bản dịch của nhà văn Hoàng Ngọc Biên). (...)
Ăn sách (truyện / tuỳ bút)
“Eating Books”, truyện ngắn với lối viết kỳ đặc của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ. [Bản dịch của nhà văn Hoàng Ngọc Biên] (...)
Brudny Zyd đi Ba lan (truyện / tuỳ bút)
“Brudny Zyd goes to Poland”, truyện ngắn với lối viết rất ngộ nghĩnh của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ. [Bản dịch của nhà văn Hoàng Ngọc Biên] (...)
Ba đoản văn (truyện / tuỳ bút)
Ba đoản văn, với lối diễn tả và kết cấu mới lạ rất thú vị, của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ. [Bản dịch của nhà văn Hoàng Ngọc Biên] (...)
Ba truyện ngắn (truyện / tuỳ bút)
Ba truyện ngắn của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ — được giới thiệu đến độc giả Tiền Vệ qua bản dịch nhà văn Hoàng Ngọc Biên. (...)
Phỏng vấn Godot (kịch bản)
Một kịch bản của Raymond Federman (1928~) — một nghệ sĩ đa tài và một khuôn mặt quan trọng của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ — được giới thiệu đến độc giả Tiền Vệ qua bản dịch và một bài “viết lan man” thú vị của nhà văn Hoàng Ngọc Biên.
Công chúa & con ếch (truyện / tuỳ bút) [viết chung với George Chambers]
Một lần nọ, và đó quả là một lần hãi hùng... [Bản dịch của Trần Tuệ Minh] (...)
Tấm gương soi (truyện / tuỳ bút) [viết chung với George Chambers]
Hai khứa lão đang nắn mặt sửa mày trong một tấm gương cũ... [Bản dịch của Trần Tuệ Minh] (...)
Một lần nọ (truyện / tuỳ bút) [viết chung với George Chambers]
Một lần nọ, và đó là một lần hết sức bá láp... [Bản dịch của Trần Tuệ Minh] (...)
Vẻ đẹp của sự cô đơn (truyện / tuỳ bút) [viết chung với George Chambers]
Cô đơn là một trạng thái tự nhiên... [Bản dịch của Trần Tuệ Minh] (...)
|
 |
Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ
Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021