WILLIAM FAULKNER

(1897-1962)

_____________

EVANGELINE

III

Đêm đó, tôi thấy mình đứng ngay dưới một trong những cửa sổ hai cánh khép của ngôi nhà, trong bóng tối dày đặc của những lùm cây có những nhánh cây leo sum suê và tôi nghĩ, ‘Mi chỉ cần bước vào nhà. Nàng sẽ nghe và sẽ gọi. Nàng sẽ hỏi “Chị đấy phải không?” và nàng sẽ gọi tên bà mọi già. Và như vậy mi sẽ được biết luôn tên của bà mọi già.’ Tôi đã nghĩ vậy, đứng ngây người giữa đêm tối gần ngôi nhà cũ, lắng nghe tiếng bước chân nhỏ dần của con chó đang chạy về phía con suối trên đồng cỏ.

Tôi đã đứng như vậy, giữa cây cối rậm rạp của mảnh vườn cũ, bên cạnh bức tường tróc sơn loang lổ của ngôi nhà sừng sững trong bóng đêm, não óc với mối bận tâm thứ yếu về cái tên của bà mọi già. ở phía bên kia xa cách mảnh vườn và cánh đồng cỏ, tôi nhận ra một ánh đèn trong căn lều mà hồi trưa tôi đã thấy bà ngồi nơi ngưỡng cửa ngậm ống điếu trong chiếc ghế bành được củng cố thêm bằng những dây kẽm. “Cụ cũng mang họ Sutpen, đúng không,” tôi nói.

Bà cụ lấy ống điếu ra khỏi miệng. “Còn anh, tên gì?”

Tôi cho bà lão biết tên trong lúc bà vừa nhìn tôi chăm chú vừa rít thuốc. Bà già nua quá sức tưởng tượng; đó là một phụ nữ nhỏ con có khuôn mặt chi chít những vết nhăn màu cà phê lợt, bất động và lạnh lùng như đá hoa cương. Nét mặt không mang vẻ của dân da đen, khuôn mặt với nét cắt quá lạnh lùng, quá nung nấu, và bất chợt tôi nghĩ, ‘Đó là dòng máu da đỏ. Nửa da đỏ, nửa Sutpen, tinh thần lẫn thể xác. Chẳng ngạc nhiên nếu Judith đã hài lòng suốt bốn mươi năm.’ Bất động như đá hoa cương, và lạnh lùng chẳng kém. Bà mặc một chiếc áo vải sạch sẽ và một cái tạp dề. Bàn tay bà quấn vải trắng và sạch sẽ. Bà đi chân không. Tôi cho bà biết công việc của tôi và bà vuốt ve cái ống điếu và nhìn tôi chăm chú với đôi mắt không tròng trắng: nếu đứng cách xa hơn một tí người ta sẽ bảo rằng bà tuyệt đối không có mắt. Khuôn mặt bà hoàn toàn không biểu hiện tình cảm, như một cái mặt nạ mà lỗ mắt đã bị ấn sâu, và đôi mắt bị quên. “Anh làm nghề gì?” bà cụ hỏi tôi.

“Cháu là nhà văn. Một kẻ viết các thứ cho những tờ báo và linh tinh.”

Bà lão nói lầm bầm. “Tui biết họ là ai mà.” Bà lại nói lầm bầm và tiếp tục rít ống điếu, phát âm trong một cụm khói, nặn nọt các tiếng nói trong làn khói cho mắt có thể nghe. “Tui biết họ là ai. Anh không phải là nhà văn đầu tiên đã tới đây.”

“Vậy hả? Khi nào—”

Bà rít một hơi thuốc không đáp lời tôi. “Chưa lâu lắm đâu. Cậu chủ Henry của chúng tôi, cậu đã xuống phố, cậu đã tới tìm hắn trong văn phòng và cậu đã dùng roi rượt hắn chạy ra đường, thậm chí ngọn roi đã quấn lấy hắn như một con chó.” Bà hút thuốc và cầm ống điếu trên tay, bàn tay bà không lớn hơn bàn tay một con búp bê. “Vậy là anh lợi dụng tư cách một nhà văn để tới đây xen vào những chuyện không ăn nhập gì tới anh trong nhà ngài đại tá.”

“Ngôi nhà bây giờ không còn thuộc về ngài đại tá Sutpen nữa. Nó là sở hữu của Nhà Nước. Nó thuộc về bất cứ ai.”

“Và do bởi đâu mà ra?”

“Vì đã không nộp thuế suốt bốn mươi năm. Cụ có biết thuế là gì không?”

Bà cụ vẫn hút thuốc và không nhìn tôi, nhưng rất khó biết rõ rằng bà đang nhìn cái gì. Rồi tôi nhận ra cái bà đang nhìn. Bà dang cánh tay, chĩa cán ống điếu về hường ngôi nhà và cánh đồng cỏ. “Hãy nhìn ra đằng kia kìa, bà nói. Hãy nhìn vật gì đang băng qua cánh đồng cỏ.” Đó là một con chó. Trông nó mập mạp như một một con bê; nó khổng lồ, hoang dã và lẻ loi nhưng không ý thức được sự cô đơn, như chính ngôi nhà. “Cái đó tất nhiên không thuộc về Nhà Nước. Anh lại gần nó thử xem.”

“Ô, con chó. Nó sẽ không ngăn cản được cháu đâu.”

“Sao thế?”

“Nó sẽ không ngăn cản được cháu đâu.”

Bà cụ hút thêm một đỗi nữa. “Cậu bé da trắng ơi, hãy về nhà lo chuyện riêng của cậu đi. Đừng có xen vào chuyện của người ta.”

“Con chó đó nó sẽ không ngăn cản được cháu đâu. Nhưng nếu cụ nhận lời nói chuyện với cháu thì cháu khỏi phải tới đó.”

“Đi qua con chó đó trước đã. Ta sẽ nói chuyện sau.”

“Cụ thách cháu à?”

“Hãy qua mặt con chó đó trước đã.”

“Tuân lệnh”, tôi nói. “Cháu sẽ làm ngay.” Tôi lui gót và đi trở ra con lộ. Tôi cảm thấy đôi mắt của bà dán vào người tôi, nhưng tôi không quay lại để nhìn. Tôi đi dọc theo con lộ. Lúc đó bà mọi già lớn tiếng gọi giật tôi lại, như Don đã nói, tiếng nói của bà có thể vang xa hơn một dặm mà không cần gắng sức. Tôi nhìn lại. Bà vẫn ngồi trong chiếc ghế bành, chẳng to hơn một con búp bê lớn, và bà dang tay về phía tôi, cái ống điếu vẫn toả khói. “Anh hãy ra khỏi nơi này và đừng trở lại nữa, bà hét. Cút ngay.”

Tôi đã nghĩ ngợi như vậy khi đứng gần ngôi nhà lắng tai nghe con chó. Tôi có thể đi qua mặt nó dễ dàng: tôi chỉ cần tới chỗ con suối chảy: một miếng thịt bò sống cuộn xung quanh một hộp đựng tiêu chỉ cần đầy đến phân nửa sẽ hoàn tất phần còn lại. Tôi đứng đấy gần tới mức xâm nhập bất hợp pháp, trí óc vẫn bị xâm chiếm bởi cái vấn đề thứ yếu là họ tên của bà mọi già. Thần kinh tôi hơi bị căng thẳng: tôi còn thiếu tuổi đời để có thể tránh khỏi tình trạng đó. Tôi chưa đủ già dặn để sự cận kề một cuộc phiêu lưu hầu như tước đoạt sự minh mẫn; nếu đã không như vậy thì chắc chắn tôi sẽ ý thức được ngay rằng một kẻ đang sống ẩn dật trong một ngôi nhà từ bốn chục năm qua, chỉ đi ra ngoài để hứng gió lúc đêm xuống, mà sự hiện hữu chỉ có một người khác và một con chó biết đến mà thôi, sẽ không cần kêu to khi nghe một tiếng động trong ngôi nhà: “Chị đó phải không?”

Bởi thế, khi rốt cuộc tôi đứng trong cái hành lang tranh tối tranh sáng, dưới chân cầu thang ngay cái chỗ mà bốn mươi năm trước, con mọi con, nằm ngửa và la hét hết hơi hết sức, đã thấy ở phía trên nó cái đầu lộn ngược, và vì tôi vẫn chưa nghe một tiếng động, một giọng nói nhỏ: “Chị đấy hả”, tôi cũng vậy, tôi cũng gần như muốn phát điên. Nghĩa là tôi còn quá trẻ. Tôi đứng đó một lúc lâu, và một lúc sau tôi cảm thấy đôi mắt của tôi làm cho tôi đau, và tôi nghĩ: “Mi đang làm gì vậy. Con ma cần ngủ. Đừng quấy nhiễu nó.”

Và chính vào lúc ấy tôi nghe cái tiếng động. Nó xảy ra ở phía bên kia ngôi nhà, và dưới tầng trệt. Một cảm giác sôi sục chiến thắng chiếm đoạt tôi. Tôi ngó thấy mình đang nói với Don: “Cậu thấy đó, tớ đã bảo cậu rồi mà!” Có thể tôi đã mình ên nhận ra sự thôi miên và một tí gì đó vẫn chưa rời tôi, bởi lẽ sự nhạy cảm bình thường đã phải nhận ra tính chất của tiếng động: một tiếng động có âm thanh kim khí của một cái chìa trong ổ khoá; có một kẻ nào đó đã đi vô nhà bằng cửa sau; một cách vào nhà hợp lý và rất nhân ái, với sự giúp đỡ của một chiếc chìa khoá cũng không kém phần hợp lý. Và tôi giả định rằng sự nhạy cảm bình thường đã hiểu rõ điều đó: chỉ cần nhớ lại rằng những tiếng rống của con chó gần con suối cũng đã đến tai những kẻ ở trong căn lều. Dẫu sao thì tôi vẫn đứng như bị trời trồng trong bóng tối mênh mông, tôi nghe nó bước vô tiền sảnh bằng ngả sau, không vội vã không lưỡng lự, như một con cá mù loà lướt qua các tảng đá tối tăm trong một dòng nước tối tăm dưới đáy một hang động. Rồi bà cụ nói, bình thản, không cố gắng mà cũng không hạ giọng: “Té ra con chó đã không ngăn được anh tới đây.”

“Dạ không,” tôi thì thầm. Bà cụ xích gần, vô hình.

“Tôi đã nói với anh rồi mà,” bà nói. “Tôi đã bảo anh đừng có xen vào chuyện của người khác. Họ đã làm gì anh, anh và những người như anh?”

“Suỵt,” tôi nói rất khẽ. “Nếu cô ấy chưa nghe thấy cháu, cháu có thể trở ra. Cô ấy sẽ không hay biết gì cả—”

“Cậu ấy sẽ không nghe thấy anh. Mà dẫu có nghe thấy thì cậu ấy cũng bất cần.”

“Cậu ấy?” tôi hỏi.

“Trở ra,” bà hỏi vặn lại. Bà tới gần. “Anh đến sát quá. Tôi đã bảo anh đừng làm vậy, nhưng anh không nghe. Bây giờ thì đã quá muộn để trở ra.”

“Cậu ấy,” tôi lập lại. Bà lão bước qua gần tôi nhưng không chạm tôi, và tôi nghe bà khởi sự bước lên cầu thang. Tôi hướng về phía tiếng động do bà gây ra, như thể tôi trông thấy bà. “Cháu có thể làm gì được?”

Bà cụ không ngừng bước. “Làm gì? Anh đã làm quá nhiều rồi. Tôi đã bảo anh rồi mà. Anh có cái đầu của một con la trẻ. Đi theo tôi.”

“Không, cháu—”

“Hãy đi theo tôi. Anh đã được dịp may nhưng không nắm bắt. Bây giờ thì anh phải đi theo tôi.”

Chúng tôi đi lên cầu thang, bà lão tiến bước vững vàng, vô hình, tôi thì cầm chắc tay vịn, dò dẫm phía trước mặt, mắt nhức nhối. Bất chợt, tôi chạm phải bà: bà đã đứng lại, bất động. “Chúng ta đang ở trên lầu. Không có trở ngại nếu anh đập cửa.” Tôi tiếp tục bước theo bà, noi theo tiếng bước chân không giày. Tôi chạm phải một tấm vách, nghe tiếng vặn một nắm cửa và cảm nhận một cánh cửa mở để thoát ra bên ngoài một luồng khí tù hãm, hôi hám, nóng như hơi của lò—một mùi da thịt già nua, phòng ngủ bưng bít. Tôi cũng cảm nhận được một thứ khác nữa. Nhưng tôi chưa rõ đó là cái gì trước khi bà đóng cửa và đánh một cây diêm châm ngọn nến gắn trên một cái dĩa sứ. Trong lúc tôi nhìn ngọn nến chao đảo, tôi bình tĩnh thầm hỏi, mọi phán đoán để qua một bên, làm cách nào mà nó có thể cháy, có thể sống, trong căn buồng của chết chóc đó, trong không khí của mộ phần đó. Rồi tôi nhìn căn phòng, chiếc giường—tôi tiến tới gần chiếc giường và khựng lại, vây bọc bởi cái mùi của da thịt dơ bẩn và bưng bít, cái mùi tử khí mà lúc đầu tôi không nhận ra. Người đàn bà mang cây đèn cầy lại gần chiếc giường và đặt nó trên bàn, đã có để sẵn một món đồ khác: một cái hộp thiếc dẹp. “Đó là bức chân dung, ” tôi nghĩ. “Bức chân dung của Judith mà Charles Bon đã mang theo ra chiến trường rồi mang về.” Rồi tôi nhìn người đàn ông nằm trên giường—cái đầu gầy gò, xanh xao, xương xẩu, với vòng hào quang của tóc rối dài cùng một màu với ngà voi, một bộ râu dài gần tới thắt lưng; ông già nằm trong chiếc áo ngủ ngả vàng và bẩn trên các tấm ra cũng đã ngả vàng và nhớp nhúa. Từ cửa miệng hé mở xông ra một hơi thở yên tĩnh, yếu và chậm, chỉ làm rung nhẹ hàm râu. Mí mắt nhắm nghiền, mỏng đến độ người ta có thể bảo chúng là những mảnh giấy lụa ướt dán lên hai tròng mắt. Tôi nhìn người đàn bà đã tới gần. Phía sau chúng tôi là bóng của chúng tôi chiếu rọi lên đầu vách đã bị tróc vảy sơn màu cá. “Trời ơi,” tôi nói. “Ai đó vậy?”

Bà trả lời nhưng không làm một cử động nhỏ, môi không nhúc nhích, với cái giọng không mạnh không thấp. “Henry Sutpen,” bà nói.

_________________________

Chú thích của người dịch:

[1]André Malraux, trong Lời Tựa viết cho Thánh Cung (1949), bản dịch tiếng Pháp của Sanctuary (1931), một cuốn tiểu thuyết nhại truyện trinh thám để mô tả cái ác đã gây chấn động khắp nước Mỹ vào đầu thập niên 30.

Đã đăng: