|
|
Khúc bi ca lớn gửi John Donne
|
|
Bản dịch của Nguyễn Viết Thắng
JOSEPH BRODSKY
(1940-1996)
Khúc bi ca lớn gửi John Donne[1]
John Donne đã ngủ, xung quanh đều đã ngủ.
Giường chiếu, sàn nhà, tường, những bức tranh,
ngủ say móc treo, then cửa, thảm, bàn,
tủ quần áo, nhà ăn, ngọn nến, rèm cửa sổ.
Tất cả đã ngủ. Cốc chén và chai lọ,
dao thái bánh mì, bát đĩa sứ, pha lê,
cả ngọn đèn đêm, tủ, kính, đồng hồ,
bậc cầu thang và cánh cửa. Đêm ở khắp nơi.
Đêm ở khắp nơi: trong mắt, trong góc phòng, trong tủ,
giữa giấy trắng, trên bàn và cả trong lời,
trong củi, trong kìm, trong góc đã tắt rồi
cái bếp lò, và trong từng đồ vật.
Trong áo kamzon,[2] trong giày, trong tất,
sau lưng ghế, trên giường và cả trong gương,
trên thập ác, trong chậu, trên vải trải giường
trong chổi quét sân. Tất cả đều đã ngủ.
Tất cả đều đã ngủ. Tuyết dày trên cửa sổ,
Mái nhà hàng xóm trắng như vải trải bàn.
Cả khu phố trong giấc ngủ mơ màng,
bị khung cửa sổ cắt ra như chết.
Những vòm cửa, bức tường đều ngủ hết.
Đá rải đường, song chắn, những khóm hoa,
ánh sáng không bừng lên, không kẽo kẹt bánh xe...
những chiếc bàn con, rào giậu và dây xích.
Đã ngủ rồi cửa, tay cầm, từng chiếc móc,
những ổ khóa ngủ say cả khóa lẫn chìa.
Không còn vang lên tiếng gõ, tiếng thầm thì.
Tất cả ngủ, chỉ tuyết kêu ken két.
Ngủ say những chiếc cân, ngủ say nhà ngục,
ngủ say cả những chiếc ghế dài.
Cả dây xích chó, cả mái hiên ngoài.
Mèo ngủ say, những đôi tai dựng ngược.
Lôncn ngủ say, cả người lẫn chuột.
Nước và tuyết, ngủ say những cánh buồm,
sau những thùng xe tất cả ngủ mơ màng,
cả chốn xa xăm với bầu trời ngái ngủ.
John Donne đã ngủ. Và biển cùng anh ngủ.
Cát trắng trên bờ cũng ngủ say sưa.
Cả hòn đảo chìm đắm trong giấc mơ.
Mỗi khu vườn khóa bằng ba ổ khóa.
Những con cua, cây tùng, cây phong – ngủ cả.
Những ngọn đồi, những dòng suối, những lối mòn.
Cáo, chó sói. Cả gấu cũng lên giường.
Tuyết rơi đầy trước cửa hang trắng xóa.
Chim cũng ngủ. Tiếng hót không còn nữa.
Quạ không kêu, họa mi lặng trong đêm,
không tiếng cười. Đồng nước Anh im lìm.
Chuột nhận lỗi lầm. Một ngôi sao lấp lóa.
Tất cả đã ngủ. Tất cả nằm trong mộ,
những kẻ chết rồi lặng lẽ ngủ yên,
kẻ đang sống ngủ say sưa trên giường.
Ai cô đơn, ai trong tình ấp ủ.
Cả núi rừng, những dòng sông đều ngủ.
Ngủ say sưa cả thú dữ và chim.
Chỉ tuyết trắng bay liệng từ trời đêm.
Nhưng ở đó, phía trên đầu tất cả.
Cả những thiên thần cũng say sưa ngủ,
cả trần gian quên trong giấc mộng thánh thần.
Ngủ say sưa cả Địa ngục, Thiên đàng.
Không một ai giờ này ra đi cả.
Thượng Đế ngủ. Mặt đất giờ xa lạ.
Mắt không nhìn và tai chẳng nghe ra.
Quỷ sứ ngủ cùng với lòng hận thù
trên những cánh đồng nước Anh trắng xóa.
Thiên thần ngủ với kèn. Những người cưỡi ngựa,
cùng ngựa ngủ say trong giấc ngủ tròng trành.
Tất cả thiên thần xếp thành một đám đông.
ôm lấy nhau dưới vòm trời của Chúa.
John Donne đã ngủ. Thơ ca đều ngủ cả.
Mạnh yếu chẳng tìm ra, tất cả những vần,
những hình ảnh, những buồn chán, lỗi lầm,
cũng như thơ, nằm yên trong từ ngữ.
Mỗi câu thơ như người anh em gần gũi,
dù thủ thỉ bên tai, chỉ một chút nhường.
Nhưng tất cả đều rất xa thiên đường,
nên nghèo khổ, nỗi buồn đoàn kết lại.
Thơ i-am-bơ cũng ngủ say như vậy.
Thơ cô-rê giống như kẻ canh chừng.
Bên phải, bên trái, ngủ say cả cách nhìn.
Và sự vinh quang cũng ngủ say sau đấy.
Những tai họa ngủ say. Ngủ say đau đớn.
Lỗi lầm ngủ say. Thiện và ác ôm nhau.
Các nhà tiên tri ngủ. Tuyết rơi trắng một màu
trong không gian vặt vãnh tìm vết bẩn.
Tất cả đã ngủ. Sách ngủ say thành đống.
Dòng sông lời thành băng giá lãng quên.
Những dòng sông với sự thật của mình.
Xiềng xích ngủ. Chỉ khua lên rất khẽ.
Tất cả ngủ. Thượng Đế, thiên thần, quỉ sứ.
Cả bạn bè, đầy tớ, những đứa con.
Chỉ tuyết vang lên trong bóng tối con đường.
Và trên thế gian âm thanh không còn nữa.
Nhưng khoan! Anh có nghe trong bóng đêm băng giá
có ai đó đang khóc, ai đó đang sợ hãi thì thầm.
Có ai đó gửi mình cho mùa đông.
Và đang khóc. Ai đó trong đêm tối.
Giọng rất thanh. Mảnh mai như kim nhỏ.
Nhưng chỉ không còn... Người ấy cô đơn
bơi trong tuyết. Khắp nơi lạnh và sương...
Khâu đêm với bình minh... Trên cao ấy.
“Ai đang khóc? Phải thiên thần của tôi không đấy,
anh đang đợi tình yêu tôi như đợi tuyết mùa hè?
Trong bóng đêm anh đang đi về nhà.
Có phải anh kêu trong bóng đêm? Câu trả lời chẳng có.
“Dàn đồng ca buồn. Có phải thiên thần nơi đó
nhắc cho ta những giọt lệ ngân vang.
Có phải các người từ giã giáo đường
đang mê ngủ. Có phải các người?” – Lặng lẽ.
“Có phải người, Paven? Giọng của người, đúng thế
đã chai sần bởi ngôn ngữ khô khan.
Có phải người, mái đầu bạc trong đêm
khóc ở đó?” Nhưng khắp nơi không tiếng nói.
“Có phải đây là bàn tay che mắt nhìn trong tối,
bàn tay ta nhìn thấy ở khắp nơi?
Thượng Đế chăng? Dù ý nghĩ hoang đường,
nhưng có lẽ đấng tối cao đang khóc”.
“Im lặng. Thiên thần Gabriel có phải
đang thổi kèn, ai đó sủa rất to?
Nhưng chỉ khi tôi mở mắt nhìn ra.
thấy đang thắng yên cương những người kị sĩ.
Tất cả đã ngủ. Trong bóng đêm ấp ủ.
Từ trời xanh chó săn chạy cả đàn.
Có phải thần Gabriel giữa mùa đông
với chiếc kèn một mình đang nức nở?”
“Không tôi đây, John Donne, tôi là hồn anh đó.
ở đây một mình tôi buồn thấu tận trời xanh,
vì rằng tôi, anh bằng lao động của mình
đã tạo nên những tình cảm và tư tưởng nặng như xiềng xích.
Với gánh nặng này anh có thể bay xuôi ngược
giữa những đam mê, những lỗi lầm và cao hơn.
Anh từng là chim và thấy nhân dân mình
khi bay trên những mái nhà, mọi ngả.
Anh nhìn thấy cả bao la biển cả.
Anh nhìn thấy địa ngục – ở trong mình, sau đó ở trần gian.
Anh cũng nhìn thấy rực rỡ Thiên đàng
trong khổ đau vì đam mê chối bỏ.
Anh nhìn thấy cuộc đời như đảo nhỏ.
Và anh từng gặp gỡ với Đại Dương:
khắp bốn phía chỉ tiếng rú, bóng đêm.
Anh bay quanh Chúa rồi ngược đường trở lại.
Nhưng gánh nặng nọ không cho anh lên cao mãi
để thấy thế gian chỉ là trăm cái tháp mà thôi,
và sông như dải băng, từ đó nhìn xuôi,
ngày phán xử kinh hoàng không còn kinh hoàng nữa.
Và khí hậu không đổi thay trong đất nước đó.
Tất cả như một giấc mộng rã rời.
Từ đó Chúa trời là ánh sáng trong cửa sổ mà thôi
giữa đêm sương mờ trong ngôi nhà xa ngái.
Có những cánh đồng, nhưng không có ai cày cấy.
Không cày tháng năm. Thế kỉ cũng không.
Chỉ rừng vây quanh bốn phía như tường.
Chỉ mưa rơi tí tách trên hoa cỏ.
Người tiều phu đầu tiên với con ngựa nhỏ
chạy tới nơi rồi sợ hãi lạc trong rừng,
trèo lên cây thông và chợt xa trông
trong thung lũng của mình ngọn lửa.
Tất cả đều rất xa. ở đây là một vùng mờ tỏ.
ánh mắt thản nhiên lướt những mái nhà xa.
ở đây sáng sủa, và không nghe tiếng chó nhà
và tiếng chuông hoàn toàn không nghe rõ.
Người tiều phu hiểu rằng xa tất cả,
nên đã quay ngựa lại, phóng về rừng.
Ngay lúc này cả người, ngựa, bóng đêm
đã trở thành giấc mơ Kinh Thánh đó.
Nhưng tôi không có đường, tôi khóc lên nức nở.
Đành quay về với sỏi đá mà thôi.
Còn thân xác tôi không thể đến nơi này.
Chỉ khi chết tôi mới được bay lên đó.
Một mình tôi, khi đã quên tất cả.
Quên anh đi trong đất lạnh muôn đời
chịu đau khổ vì ước mơ vô vọng muốn bay theo,
để bằng máu thịt hàn gắn cơn ly biệt.
Nhưng thôi! Khi tôi bằng tiếng khóc
làm u phiền chốn yên nghỉ của anh,
thì tuyết bay vào đêm tối, không tan
gắn lại cho ta khung trời li biệt,
mũi kim nhỏ tiến - lùi không ngớt.
Không phải tôi khóc đâu, mà anh đang khóc đó, John Donne
Anh nằm một mình, và bát nằm trong tủ ngủ im
khi tuyết vẫn rơi lên ngôi nhà đang ngủ,
khi tuyết vẫn bay vào bóng đêm từ đó.
Giống như chim, anh ngủ yên trong tổ của mình.
Con tim trắng trong và khát vọng đời đẹp mãi
anh tin cậy trao cho ngôi sao ấy
Nhưng giờ đây mây che khuất mất rồi
Giống như chim. Tâm hồn anh trong sạch,
mặc dù con đường trần chắc phải lắm lỗi lầm,
vẫn tự nhiên hơn tổ quạ
trên bầy xám những tổ chim làm giả.
Giống như chim, ban ngày anh thức dậy.
Còn bây giờ nằm dưới vải liệm trắng tinh,
vì khoảng không gian giữa xác ngủ và hồn
được khâu bằng tuyết và mộng mị.
Tất cả đã ngủ. Nhưng còn vài câu thơ nữa
Còn chờ kết thúc, và thốt lên rằng
Tình yêu trần tục – nghĩa vụ thi nhân
Tình yêu tinh thần – nghĩa vụ cha xứ.
Dù nước có rơi lên bánh xe ai đó
thì nó cũng chỉ để xay bột bánh mì thôi.
Nếu có thể với ai chia sẻ cuộc đời,
thì cái chết ai cùng ta chia sẻ?
Lỗ trên vải. Ai muốn thì cứ xé.
Từ mọi hướng. Đi. Rồi lại quay về.
Giật mạnh nữa! Và chỉ vòm trời kia
trong bóng đêm thỉnh thoảng cầm chiếc kim người thợ.
Ngủ yên. John Donne. Ngủ yên, đừng đau khổ.
áo thủng caftan[3] buồn bã treo cao.
Anh hãy chờ, kìa có một ngôi sao
từ mây đen sẽ đến giờ xuất hiện
Ngôi sao đã giữ gìn thế giới của anh.
1963
Nguyễn Viết Thắng dịch từ nguyên bản tiếng Nga.
Trung Tâm Văn Hoá Ngôn Ngữ Đông Tây hiệu đính.
Bản dịch này do nhà văn Đoàn Tử Huyến (Trung Tâm Văn Hoá Ngôn Ngữ Đông Tây) gửi cho Tiền Vệ.
_________________________ [1]John Donne (1572-1631) – nhà thơ Anh theo trường phái siêu hình. John Donne hơn 200 năm bị người đời lãng quên. Chỉ đến đầu thế kỷ 20 nhà thơ W. B. Yeats mới tìm thấy bậc tiền bối của mình. J. Brodsky, như ta biết qua bài thơ này, cũng đã rất đề cao John Donne. Trong thế kỉ XX, có lẽ John Donne là nhà thơ cổ điển thời thượng nhất ở nước Anh. Ngoài thơ, ông còn để lại một quyển sách 3 tập, nổi tiếng như một người thuyết giáo. “Con người không phải là một hòn đảo, không chỉ là tự mình; mỗi người là một phần của lục địa, một phẩn của tổng thể; nếu biển cuốn đi dù chỉ một hòn đất thì Châu Âu sẽ trở nên ít hơn, cũng như nếu biển cuốn đi cả vùng đất mũi hay ngôi nhà của bạn anh, hay ngôi nhà của riêng anh. Cái chết của mỗi con người làm cho tôi trở thành ít lại vì rằng tôi là một phần của nhân loại, và bởi thế anh đừng bao giờ hỏi chuông nguyện hồn ai: chuông nguyện hồn anh đấy”. [2]Kamzon - áo cổ, thường là ngắn tay của đàn ông. [3]Caftan - áo dài cổ của đàn ông Nga. |
 |
Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ
Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021