|
|
Hừng đông trên những phiến đá
|
|
Bản dịch của Nguyễn Đăng Thường
“Thơ bị mất nếu chuyển ngữ.” Robert Frost
“Thơ được lợi nếu được dịch.” Joseph Brodsky
(NĐT trích)
TAHAR BEN JELLOUN
(1944~)
“Từ các trang viết, câu thơ của Tahar Ben Jelloun vẳng lên tiếng nói thiết tha, tiếng ca thấm đượm tình quê hương Maroc: không khí và mặt trời, mùi hương và âm nhạc, cảnh trí diệu kỳ, đôi khi bi thảm, nơi lướt qua và chìm khuất những bóng người. Đó là tiếng ngân nga trọn vẹn của hồi ức, thư thái, nhẹ nhàng, kín đáo, dù đã mất cái thơ ngây và đang chất vấn về định mệnh thế giới và số phận con người.”
Tahar Ben Jelloun là một trong vài nhà văn ngoại quốc (dù ông mang quốc tịch Pháp) đương đại viết tiếng Pháp xuất sắc nhứt. Ông sinh năm 1944 tại Fès, Maroc. Sang Pháp để “trốn tránh làn sóng Islam sắp ngập tràn đất nước tôi”, ông sống tại Paris từ năm 1971 để “được tự do viết”. Là một tác giả phong phú, Ben Jelloun đã xuất bản nhiều thi tập (Les amandiers sont morts de leurs blessures, 1976; À l'insu du souvenir, 1980; Poésies complètes 1966-1995, 1998...), tiểu thuyết (Harrouda, 1973; L'Enfant du sable, 1985; Les Yeux baissés, 1991; Le Dernier Ami, 2004...), tiểu luận (Hospitalité française, 1984; Le Rascime expliquée à ma fille, 1998; Pensées pour la liberté, 1999; Sur ma mère, 2008...)
Harrouda, cuốn tiểu thuyết đầu tay về một cô gái điếm (cũng là người tình đầu của ông) đã gây xì-căng-đan. Năm 1987, ông đoạt giải Goncourt với tác phẩm La Nuit sacrée, và giải Impac năm 2002 cho Cette aveuglante absence de lumière.
Mới đây, ông được tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy trao tặng Huân chương Bắc đẩu Bội tinh.
(Viết theo giới thiệu của nhà xuất bản và một số thông tin trên internet, NĐT.)
_________
Hừng đông trên những phiến đá Vâng, hi vọng không phải là tách cà-phê uống một buổi chiều hè
không phải là cái nháy mắt cho lịch sử
cũng không phải là một cung điện nơi chân trời thân mật, hi vọng
phải nhiều hơn là một ý tưởng của đốt xương sống
Mi cũng không thể lên tiếng về hi vọng. Mi không biết nó là cái gì.
Của mi thành phố nằm giữa khốn khổ và huy hoàng, giữa kiêu hãnh và
ánh sáng tiêu tan
của mi thành phố pha lê và màu sắc, thành phố của mủ nhựa của trộm cắp
của đĩ điếm, thành phố của ngoại ô ổ chuột
và của thú vui dễ dãi
của mi lãng quên và tĩnh mịch, sự vô ý thức dịu êm
của mi bầu trời ngà và những ngôi sao bạc
cho mi những buổi sáng không thay đổi, những ngày hệt nhau
và những bước chân vô dụng
Mi hỡi, giờ phút của mi đã gấp nếp theo tháng ngày và trong sọ đầu mi có
một cái xác thú đang thối rữa.
Mi mang căn bệnh truyền nhiễm của thản nhiên
nằm ngang
Mi sống trong một cái lọ với vách vô hình.
Như một thỏi keo mi dính da mi mi dính máu mi và mi ngủ miệng há.
Mi dày đục trong tầm thường mạ vàng, mi thích ngửi trong mi cái mùi thối đó.
Như cây nhỏ, như cây nhỏ èo uột, vô dụng, mi lẩn khuất trong sự vô trách nhiệm.
Mi lẩn khuất mãi, mi chạy trốn, mi tự cắt lìa với thế giới, mi ngoảnh mặt, mi dấu mặt trong lăng kính giả, vì ta biết khuôn mặt mi xấu xí, xấu xí và nhạt nhẽo.
Khi một thằng bạn lay mi, mi lạc lõng trong sự lẫn lộn dịu dàng và cay đắng. Biến cố xuyên qua người mi trong trẻo từ đầu tới chân, trong sự xa vắng hoàn toàn của mi.
Mi vắng mặt.
Bao giờ mi mới chịu quan hệ?
Bao giờ mi mới biết rõ đau khổ là của chung, rằng dưới mặt trời địa trung hải của bộ Du Lịch có những mặt trận cần được liệt kê
Tôi đã sống một cách ganh tị và ngâm mình trong sự uể oải thú vật của mình.
Mất khả năng đối với sự thực cho tới hôm khu phố tôi bốc lửa với các phiến đá làm đạn và cột đèn làm rào, với máu của nó và tĩnh mạch của nó, với điên cuồng của nó và hận thù của nó...
Tôi không thể tiếp tục chôn cội nguồn, bóp nghẹt nó trong sự lãng quên thông thường, sự quên lãng trọn vẹn những kẻ đang nhìn tôi và đang xuyên qua tôi, những kẻ âm thầm khinh bỉ và căm thù tôi.
Có cách nào để bước ra đường, có cách nào để nã đạn vào ngày tháng của tôi?
Một người đã bị mất tích sáng nay.
Người ta nói với tôi rằng thơ ca không làm được gì cả
chữ nghĩa tự quấn khăn liệm của máu
Ngôn từ như máu đông đặc trong nắm tay vung lên
và con người, con người chưa trở lại
một thể xác
bị làm cho tan rã trong chất lưu toan
một thể xác
ngâm vôi
Gió sẽ nói gì
với sự xoáy mòn
Gươm sẽ nói gì
với cái gáy nõn
Khi ta phải nhớ tới con người đó
Con người đã biến mất trong ánh sáng tỏ rạng của buổi sớm mai
Có phải hắn là đấng tiên tri và nhà giải phóng?
Những điều cấm kị giữa các ngón tay mi đã được giải toả
bởi lời hứa của mi cho đứa bé bú
vú khô
trong cái hôm ta uống trong mắt mi nỗi khốn khổ của đồng loại của ta và
biến cố đã không cần mang số các thiên kỉ. Nó ở trong mi.
Trong mi bởi kẻ đó đang chìa bàn tay ra, lòng bàn tay co rúm lại
ôi sự xấu xí vô ích
tại sao
lại còn
van xin thượng đế của mi mà không nôn mửa hận thù cười nhạo đốt phá
nguyền rủa và bước ra đường trần truồng trực giao sự thực
mi kẻ không còn gì cả
mi đang ngụ dưới mái vòm trông đợi một mảnh đất
mi, kẻ không nên để cho những con mắt ngoại nhân ngó thấy
bởi vì mi không cần trưng bày mặt hàng tiêu cực dành cho văn hoá dân gian bị
khước từ
không, mi không cần trưng ra
đúng
hãy đến
với đồng loại của mi và học hỏi dù họ không muốn sự có mặt của mi
không cần chìa tay ra nữa mà chỉ đưa tay ra để đâm thủng thời gian
của nỗi đau khổ của mi
hành quyết những kẻ chối bỏ mi mỗi ngày
tố cáo những kẻ lột trần mi ở mỗi khúc rẽ, uống máu mi từng ngụm đôi
hãy bước ra đằng sau Vòng Đai
hãy đi đi.
Ta xếp hạng những bước chân quờ quạng của ta trên đường và tưởng tượng mi.
Có cách nào để tiếp tục im lặng
tất cả không biến mất dưới mắt hắn
kể cả tiếng rên la của người vợ sinh đẻ trong vải vóc nhớp nhúa trong sự vắng mặt của người chồng
cùng với những đứa trẻ trong khu phố bò lê dưới đất và không thể chơi trò chơi của trẻ thơ, lượm mẩu thuốc lá, bám vạt áo ngoại nhân
Trời có thể sập
thảy dường như sinh ra để làm tôi mọi
tuy nhiên dưới ngọn lửa bùng cháy
đã có thức tỉnh
nhưng ai sẽ là kẻ đào nấm mồ đầu tiên trên đại lộ của thành phố?
Mỗi cuộc đời tụ tập nơi đó mỗi buổi tối
say sưa đào Hầm Mộ
Nấm Mồ thực
trước lúc rạng đông
Nấm Mồ sẽ phủ rêu trong ánh ngày đang nhú trên những vết thương khác
Ai
sẽ mạ bạc Nấm Mồ
kẻ ấy đang đẽo đục đá
người kia đang kéo lê một cuộc sinh nở
gia đình nọ đang than khóc cho một người cha đã đi ra ngoài Vòng Đai để tới
nơi nào đó?
một ngàn ba trăm em bé đánh giày
trong khu phố của ta?
Các bé đánh giày, mi có quen biết chúng không?
vâng
từ da ta mà ra
tất cả các em là một ngàn ba trăm đứa
từ dưới các phiến đá bước ra chạy đến với sự bất khả diễn tả
và phân tán thép của những giọt nước mắt của mình
Một ngàn ba trăm bàn tay
Cắt đẽo từ lưỡi cày của tương lai
lượm lặt trong cái đống đã lỗi thời
để nuốt món đau khổ từng miếng đôi
cái chất bẩn bị khuất phục trên các đôi ủng
cứng hơn đất và xi măng
một ngàn ba trăm quai hàm để ném đá vào những buổi sáng lai tạp
của các em
để lột trần các em bị đời lăn, lưỡi các em trong bùn
Một ngàn ba trăm đứa bé
điệu bộ và giọng nói xanh xao
để vả vào miệng
để nã súng
mắt chúng nó bay tới đậu trên vai các em
như cúc gai
và, trốn chạy
các em đóng khoá cửa nhà cùng với trí nhớ
Một ngàn ba trăm câu hỏi để đặt ra
vì phổi chúng nó cần phun máu bằng những cục đờm vàng
Sinh nở trong sỏi đá của hận thù và của đèn dầu
dưới bóng máy ủi và sai lầm
các em vẫn là
một ngàn ba trăm con số sát hại và sơ đồ dùng trẻ con đập vỡ màu trắng
của không gian
kéo lê những cái bụng thủng và áo quần rách
lửng lơ.
Tuy nhiên thời gian đã cắn vào môi các em như mủ ăn ba mươi hai ngàn chiếc
răng của các em
Một ngàn ba trăm lần hiếp dâm trong ánh sáng những cuộc tàn sát bình thường
Ngoài sự hay biết của khuôn mặt mà các em là con đẻ
- như phương Tây gọi như vậy -
các em đưa cơ thể tới gần thương tích và người ta giẫm lên ngực các em
Vâng, tôi quen biết các em bé đánh giày
từ vựng của khốn khổ hình xoắn ốc
hi vọng bị bầm dập
Chúng xâm chiếm đêm của tôi
giấc ngủ bình yên của tôi
của da tôi
chúng trở thành lớp da của tôi
vâng tôi sẽ là bé đánh giày
tôi sẽ ngủ
giấc ngủ đói khổ của các em
thế nhưng nếu các em không thích tôi?
nếu các em xua đuổi tôi đi
tôi sẽ đi đâu với trí nhớ đã tìm thấy?
Không
mi không thuộc về xứ sở thời thơ ấu của mi
mi chưa thấy gì hết
mi chưa biết gì cả
chưa biết tường đen của lao tù
chưa biết biết đất bị lật
chưa biết nhà chứa trẻ dành cho bọn đồng tính phương Tây
chưa biết bàn tay đặt trên ánh mắt ý thức
chưa biết dây thừng kết bằng những sợi cơ cá nhân để khỏi quì khóc
chưa biết cần sa người ta trồng để sống
Mi chưa được biết gì cả của đất nước mi ngoại trừ cái mặt trời được khoe khoang
trên các pa nô quảng cáo
mi chỉ được biết tiếng xì xầm của đau đớn mà thôi
thậm chí cả ngàn vết bỏng của bầu trời mi cũng chưa từng biết
kể luôn sự hổ thẹn
hổ thẹn về sự im lặng của mi
Orphée[1] ơi, mi biết không
ở quê nhà tham nhũng là phải đạo: người thợ xuất khẩu sang các hầm mỏ phương Tây phải nộp khoảng năm trăm dirham cho giấy thông hành, khoảng hơn một ngàn để được thâu nhận và vài trăm để duy trì
Không, mi chưa biết.
Trí nhớ của mi, quấn trong tấm áo choàng điếc còn lưỡng lự, nó lưỡng lự trong lúc tội ác kêu chiêm chiếp trên những con đường lát đá
Không, Orphée ơi, mi không thể nắn nót bài thánh ca mi dâng cho tình yêu
gió đã nói với mi về tự do cay nghiệt[2]
đời sống không tiên tri
Giờ đây mi hãy trở lại
trở về với miền đất đến tuổi dậy thì
trở về với Vòng Đai ngập máu
trở về để xem những kẻ chăn cừu trong thành phố
khuôn mặt rắn rỏi
những phụ nữ không che mặt trên đường phố thả những quả cầu lửa
những đứa trẻ của mọi phố phường trong náo loạn cuồng điên
trở về với chiếc bụng gào thét của những goá phụ
hãy trở về nhé Orphée ơi
đường về quá cay đắng nhọc nhằn
những lệ thuộc nhuốc nhơ những công việc rỉ nước
như những mũi đinh đóng trên trụ hạ nhục và hận thù
để mi chôn các tử thi trong bụng mi đã chết
bánh mì ném vào nghĩa địa
tảng đá vỡ
đá bất bình trong bóng tối của chứng mất trí nhớ rất bình thường
hãy trở về in những bước chân của mi trong hắc ín nóng bỏng
đẽo những phiến đá bằng thịt da tráng kiện
nhặt tang phục trên chăn lông của tha nhân
hãy trở về lần chuỗi hạt của khẩu tiểu liên
làm choá loá thêm những đêm máu lửa
của chàng Prométhée châu Phi
Không, Orphée ơi
mi không cần ngoạm miếng cát
mà cũng chẳng cần bắt tay
những bàn tay gạn lọc cá
mi sẽ không còn run rẩy trong bóng của kẻ
tẩm mình trong nước đái của bệnh phong
soạn lời kinh trên miệng cống
múc huyền thoại từ hố thẳm của đồng loại mi
hãy nhớ rằng
không có những bóng tối khả nghi
khi
nơi xa
đã xôn xao sự huyên náo
báo hiệu
Mars[3]
Không mi không muốn nhớ cái hôm thứ Ba
khi mặt trời không lặn
khi các phiến đá không còn là đá lót
khi một người đàn ông cắn bán súng trước khi moi bụng
hoả lò đỏ rực thịt và thép
khi cái chết của nó được kí nhận bởi những nắm tay vung lên
Không, không có giới nghiêm cho mặt trời
Không, mặt trời không lặn, mi nghe ta nói chứ Orphée ơi
các tia nắng
xuyên qua đoàn người của đám tang
ánh sáng lăn trong lạch nước
của những đám ma lén lút
trăng câm lặng - nó tự xoá -
các nghĩa trang ngọ ngoạy
trẻ con không khóc
goá phụ không để tang
mặt trời nhảy nhót trong mắt họ
trong lúc những kẻ khác in vết máu đầu tiên
Chúng nó đã đào đường
lưỡi cuốc mổ banh những chiếc bụng há hốc
của Vòng Đai
nhưng Vòng Đai đã chảy tan trước mắt trẻ con
và biến thành đá đất cát
của bình nguyên, người ta uống của dòng nước tối tăm những muộn phiền
trong những chuỗi ngày dài của thù hận nơi ngự trị nỗi đớn đau
không tuổi
môi nứt nẻ
miệng chảy máu
móng tay bị nhổ trong sự lạnh nhạt trắng của hầm xi măng
vâng ạ
giấy kiếng trong[4] thấm nhẹ
không còn để cho không khí lọt qua
tay chôn trong bức tường đồng loã
chân vướng vào xa vắng và im lặng
không vết rạn
Và những kẻ kia nữa
ánh mắt đã bị gỉ của hỗ thẹn tàn phá
các ngươi đã nhúng tay vào cơn giận dữ và tiếng la bị kiềm chế
lăng xăng đôi tay
huỷ diệt các miếng lửa
Sẽ còn lại những gì?
ngoại trừ những cái gương tua tủa
ngoại trừ những cánh đồng thét la
ngoại trừ những ngọn roi bỏng rát
trực diện ảo ảnh không bao giờ nguôi
Không, Orphée ơi
mặt trời chiều nay không lặn.
____________________
Ghi chú của người dịch:
[1]Orphée / Orpheus: thi sĩ kiêm nhạc sĩ trong huyền thoại Hy-lạp [2]Trích dẫn một ý thơ trong bài “Ophélie” của Rimbaud về cái chết của cô bé người tình của Hamlet:
― C'est que les vents tombant des grands monts de Norvège
T'avaient parlé tout bas de l'âpre liberté
Tạm dịch:
― Vì chưng gió ngã từ những đỉnh núi Na-uy
Đã thầm thì với em về tự do cay nghiệt
[3]Mars: có thể là tháng Ba (?), sao Hoả (?), hay Thần Chiến Tranh (?). [4]Nguyên văn: cellophane ----------------
Nguồn: “L'Aube des dalles” trong Tahar Ben Jelloun, Poésie complète 1966-1995 (Paris: Éditions du Seuil, 1995).
------------
Những bản dịch thơ Tahar Ben Jelloun đã đăng trên Tiền Vệ:
Người đàn bà ngồi (thơ)
Lữ khách ơi, / hãy để bàn tay của ngươi trong đất hồng / ở đây / chỉ có cô đơn trong đá tảng. // Không có chúc thư / Từ đêm tối / cho kẻ thức canh / tạc tượng mình trong đá trắng / mà cũng chẳng có di chúc nào cho con ngựa / đã xoãi cánh / trong rừng gương... [Bản dịch của Nguyễn Đăng Thường]
Cây là một suy tư / có khuôn mặt nhăn nhó... | Một ý tưởng trên mây / cũng tựa như một khuôn mặt hướng lên trời... | ... Máu hay màu / đang rịn trên thân cây / hay chỉ là một khuôn mặt do lưu đày mơ tưởng?... | Gió đã thổi qua trên tấm khăn liệm của những kẻ bại trận. / Dưới tảng đá là một cuộc đời khác... | ... Cây cọ kia chỉ là kỉ niệm / của một cuộc đời rộng lớn / mỏi mệt vì giấc mộng buồn... [Bản dịch của Nguyễn Đăng Thường]
... Thành phố khép kín trên niềm tự hào / Ngủ gục / Cửa vào nhà thảy đã lệch theo thời gian / Cửa sổ cũng bay ra đồng / Khiến nó thêm buồn bã // Cớ chi mà ngần ấy kẻ lạ xa / Ngất ngây trước những gì còn lại / Của một cơ thể không còn mặt mũi?... [Bản dịch của Nguyễn Đăng Thường]
... Đêm chậm tới / Bởi vì ánh trăng đã rót vào đôi mắt trong veo / Của một phụ nữ / Đã mất tất cả trừ lí trí... [Bản dịch của Nguyễn Đăng Thường]
... Sách của những cuốn sách / Bản thảo bị chôn vùi / Bỏ quên / Dưới những phiến đá của một ngôi nhà bị cấm // Mỗi trang sách là một câu chuyện cổ tích / Chuột khoét / Mỗi căn nhà là một truyền thuyết / Khó hiểu / Một cánh cửa mở vào / Bóng tối... [Bản dịch của Nguyễn Đăng Thường]
|
 |
Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ
Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021