thơ | truyện / tuỳ bút | phỏng vấn | tiểu thuyết | tiểu luận / nhận định | thư toà soạn | tư tưởng | kịch bản văn học | ý kiến độc giả | sổ tay | thảo luận | ký sự / tường thuật | tư liệu / biên khảo | thông báo |
văn học
Tro

 

Tôi chưa từng gặp Phạm Công Thiện ngoài đời.

Sáng nay, nghe dịch giả Đỗ Tư Nghĩa từ Đà Lạt gọi phôn báo tin Phạm Công Thiện vừa qua đời, tôi vào google tìm đọc tin.

Việc không được gặp ông có khi là một cái may. May, tôi nghĩ, vì cái hình ảnh mà tôi chưa từng được gặp, có từ ông, sẽ còn đẹp mãi trong tôi.

Đẹp qua những trang của cuốn sách nhỏ mà tôi mang theo trong cái túi xách bên mình, suốt một thời gian dài, chừng 5 năm, từ khoảng 1980, cuốn Mặt trời không bao giờ có thực.

Tôi không nhớ là do đâu mà có cuốn sách ấy, và đã làm mất nó từ bao giờ, và vì sao mà mất.

Cuốn sách nhỏ ấy là một người thầy, với riêng tôi. Nó dạy tuổi trẻ tôi những bài học làm sao sống đến cạn cùng sự chán chường, sự thơ mộng, sự rồ dại, sự khao khát, sự giận dữ, sự phóng thả, và quan trọng nhất là nó làm tôi “cháy”.

Cháy âm ỉ, cháy bừng bừng, cháy lơi khơi nhẹ nhàng không chút lửa, rồi nguôi đi, nguội đi, rồi phừng phừng cháy lại, trong từng giai đoạn ngắn của đời mình.

Có đêm tôi đã nằm ôm cuốn sách và muốn đốt rụi tất cả. Tất cả!

 

*

 

Tôi đọc lại một đoạn văn của ông:

“...
Tai nạn lớn lao nhất trong đời tôi là phải chịu đoạ đầy làm thần đồng lúc còn thơ dại, rồi lúc lớn lên làm thanh niên thì phải chịu đoạ đầy làm thiên tài.
 
Bây giờ gần 30 tuổi thì tôi lại xuống núi (chứ không phải lên núi như Zarathustra) để làm nước chảy ồn ào trong những lỗ cống của cuộc đời.
 
Thực ra còn đến hai tháng nữa, tôi mới đúng 29 tuổi. Tôi cho phép tôi làm nước chảy trong cống rãnh trong thời gian một năm nữa thôi, từ 29 tuổi đến 30 tuổi.
 
Từ 30 tuổi trở đi cho đến 40 tuổi thì tôi sẽ không là tôi nữa. Đó là điều bí mật chỉ có tôi mới biết rõ vì sao tôi sẽ không là tôi nữa.
 
Từ 40 tuổi cho đến 50 tuổi, hư vô sẽ thổi trên mặt đất
 
Từ 50 tuổi cho đến 60 tuổi thì kỷ nguyên Tây lịch đã tới năm 2000.
 
Từ 60 tuổi cho đến 70 tuổi thì trái đất sẽ rất nhiều chim, những con chim biết nói tiếng Phạn.
 
Từ 70 tuổi cho đến 80 tuổi thì núi Hy mã lạp sơn sẽ sụp đổ và chảy tan thành một đại dương mới.
 
Từ 80 tuổi cho đến 90 thì Thái Bình Dương sẽ trở thành nấm mồ chôn hết lục địa.
 
Từ 90 tuổi cho đến 100 thì mặt trời trở thành mặt trăng và mặt trăng trở thành địa cầu mới.”

 

Hôm qua, ông vừa qua đời, 71 tuổi, thì trái đất vẫn nhiều chim, nhưng chưa có một con chim nào biết nói tiếng Phạn cả.

Hay tôi không nghe được thứ tiếng Phạn của loài chim ông nói tới, biết đâu?

Chắc là vậy!

 

*

 

Tôi đọc thêm một lá thư ông viết, gửi cho một người tên Huy. Lúc đó, hẳn Huy là một người trẻ tuổi.

Không dưng tôi thích chơi trò chơi như thế này: tôi chọn những dòng chữ mà mình thích, trong lá thư, rồi cắt dán, sắp đặt lại, và đọc như một bài thơ.

Bài thơ về cái chết.

“...
và suốt đời,
tôi chỉ mong được chết
tàn lụi
trong một xó xỉnh nào đó
chẳng cần ai hay biết
 
Tôi rất yêu những đoá hoa chóng tàn
Hoa càng mau tàn thì lại càng đẹp
Tôi rất ghét những bông hoa nở lâu
Lạy trời cho những ngày vui qua thật mau
Cho tuổi trẻ chóng tàn
Và những người con gái chết lúc hãy còn xuân đẹp...
 
Người ta sống,
đều cần phải đi về một nơi nhất định
Riêng tôi,
thì chẳng cần về đâu cả
 
Hãy vùi thây tôi xuống bùn
Hãy quên tôi đi
Hãy quên tôi đi
Như quên một con chó lạc
Chỉ vậy thôi
 
Tôi không còn than thở
Tôi không còn đau khổ
Bây giờ
tôi là kẻ sung sướng nhất trần gian
Tôi cười cả khi tôi đang ngủ
Tôi không còn tiếc thương dĩ vãng
 
Mỗi ngày,
tôi đều sống với sự chết trên đôi mắt tôi
Tôi yêu sự chết
Tôi đã “làm ái tình”
với cái chết
Chính sự chết đã làm cuộc đời trở nên đẹp
Đẹp như một đoá phù dung
chóng tàn
 
Vì tôi yêu sự chết
nên tôi yêu cuộc đời ngây ngất
 
Và rồi đây,
chúng mình sẽ chết âm thầm
không cần ai hay biết...
 
Ừ, những ngày vui qua mau!
Con người hạnh phúc nhất
là con người
tuyệt vọng
...”
 

Có thể ông không thích trò chơi này.

Nhưng kệ.

 

*

 

Đêm qua, tôi đi lễ ở một nhà thờ ở Sài Gòn, lễ Tro.

Sáng nay, tôi ngậm một miệng tro.

Chắc ngụm tro trong miệng tôi có từ lửa, của một thứ mặt trời.

 

THẬN NHIÊN
Sg, 10/03/2011

 

 

-----------------

Bài liên quan:

[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Nó ngồi viết, không cố gắng, không mục đích, không ý nghĩa. Nó không đi tìm hạnh phúc. Nó đang ngồi thở thanh bình, thở im lặng, thở gió, thở trái đất. Hơi thở không thuộc về ai cả. Hơi thở là con bướm trắng tung tăng trên cỏ... (...)
 
Tro  (truyện / tuỳ bút) - Thận Nhiên
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Cuốn sách nhỏ ấy là một người thầy, với riêng tôi. Nó dạy tuổi trẻ tôi những bài học làm sao sống đến cạn cùng sự chán chường, sự thơ mộng, sự rồ dại, sự khao khát, sự giận dữ, sự phóng thả, và quan trọng nhất là nó làm tôi “cháy”... (...)
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Chưa bao giờ thương những con chim như chiều nay / tràn đầy mặt đất / những con chim thêu niềm tuyệt vọng / lao về phía tàn tro / cháy bừng / Mộng mị...
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... tới đây ai cũng thấy câu chuyện của tôi ngày hôm ấy quả tẻ nhạt, đúng không? // thế thì đây, điểm nhấn / ... tôi lặp lại: chẳng ai gạt được cái chết hết, cho dẫu cái chết cũng một thứ bịp bợm nốt “... rạng đông tôi xin thề thức dậy ba giờ sáng” ...
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... em đừng nói với tôi về rừng / buổi chiều hình như đã mưa / cơn mưa phùn mãi mãi ở lại chứ không bay đi như cơn mưa phùn của Thiện / em cũng đừng nói với tôi về mặt trời / vốn không bao giờ có thực...
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Ông còn tiên đoán cho thế giới đến khi ông trăm tuổi. Nhưng tôi dừng trích ở đây vì ông đã vừa “đi hết một đêm hoang vu trên mặt đất”, ở tuổi 71. Từ giờ khắc này, ông sẽ nhìn Hy mã lạp sơn bằng con mắt của “loài” khác. Từ bây giờ, tôi cũng đang cảm thấy có một Hy mã lạp sơn đã bắt đầu sụp đổ và tan chẩy. Cho một đại dương cuộc sống mới hình thành... (...)
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Thiện ơi, tôi vẫn thỉnh thoảng đọc câu thần chú “Gaté, Gaté, Paragaté, Parasamgaté, Bodhi Svaha” mà bạn đã dạy cho anh em cầu nguyện tai qua nạn khỏi mỗi lần đi qua những nơi đèo heo hiểm trở. Và đôi khi tôi tự hỏi có nên tiếp tục khấn câu thần chú này nữa hay thôi, khi mà được trở về Vương Quốc Hư Vô là một ước nguyện giải thoát. Bây giờ bạn đã giải thoát... (...)
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Bây giờ thỉnh thoảng tôi vẫn về thành phố Mỹ Tho, dạo quanh vườn hoa Lạc Hồng, có dãy nhà xây kiểu Pháp, một thời Phạm Công Thiện và gia đình sống ở đây, cố hình dung gương mặt ông lúc hai mươi tuổi... (...)
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... gió thổi mưa chiều thứ bảy đã về sớm / cây khế đồi cao không kịp trổ / gió thổi gió thổi gió thổi / hiện tượng cơn bão // Thiện nói Henry Miller chết tôi không buồn / con ong chết tôi buồn lắm / tôi nói trời đất chết tôi không bất ngờ / Phạm Công Thiện chết tôi ngờ ngợ lắm...
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... tôi nhớ lại xa lắm những ngày áo sinh viên văn khoa / tuổi đôi mươi tôi tóc dài huyền hoặc / con mắt trần gian đen tròn mê hoặc / sách vở trên tay vụng về chạy theo Sartre / thao thức bức rức nức nở tìm trong Thiện / giọt nắng sân văn khoa thấu qua tôi đau điếng / giọt mưa đường cường để thấm lạnh da con gái / cơn miên man dậy men tự bao giờ...
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Tôi tin tưởng vào thiên tài. Với tôi, Phạm Công Thiện là thiên tài. Thiên tài không ở trí tuệ anh, không ở các sáng tác của anh, càng không phải thiên tài ở tư tưởng anh, mà chính là ở sức hút kinh hoàng của hơi thở ngôn ngữ Phạm Công Thiện. Dù hiểu hay không hiểu, ngôn ngữ kia vẫn ẩn chứa sức lôi cuốn ma quái khó cưỡng. Như chớp lửa thiêng sẵn sàng thiêu trụi mọi lưỡng lự, e dè, triển hạn ngáng đường những tâm hồn đồng thanh đồng khí ý hướng tìm đến nhau trong chân trời hủy phá và sáng tạo... (...)
 
Buổi sáng Jakarta  (truyện / tuỳ bút) - Phan Nhiên Hạo
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Thiên tài của Phạm Công Thiện là điên được trong văn chương, một cách chân thành, rực rỡ. Ngoài đời ông có điên hay không tôi không biết, không chắc, không quan trọng. Phạm Công Thiện điên được cũng vì ông sống ở miền Nam, nơi có tự do. Những con chim trong lồng không hiểu được điều này, chúng sẽ nói tự do không làm nên tác phẩm lớn. Chúng không biết rằng điều quan trọng đối với phần lớn thi sĩ không phải tác phẩm lớn hay bé, mà là quyền được điên. Điên mà không sợ bị kiểm điểm, bị phê bình, bị trừng phạt bởi lợn... (...)
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Giờ thì tôi nhận ra khu phố mình ở khá nhiều quạ / Nhiều đến nỗi trời mới hừng sáng tiếng chúng kêu dậy trời / Cái tiếng quạ / Thật không lẫn vào đâu được / Hễ nghe thấy nó là liền nghĩ tới những giấc chiêm bao mà chả hiểu vì lí do gì (!) bao lâu nay mình đã không còn nhớ nữa? // Hiện thời lại nghĩ tới bầy quạ đen / cây cam sai trái của phạm công thiện trong “đi cho hết một đêm hoang vu trên mặt đất”...
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... hơi thở Rắn / trườn đại dương / qua xác thối mặt trời / những đám đông mù loà hò hét / bủa lưới vây lòng hồ thối ngạt / qua rừng đạn, dùi cui / chết chết chết // vành tang cạn...
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... tờ giấy hẹn nhiều năm quay trớ / những con ong bay trong phòng / nắng mật lên sớm ngày gối xếp bằng đảnh lễ / sự nhớ cổ tóc con người giữa trang bát nhã / bối rối tiếng kim thanh / bậc đá cuối nhảy lên mười hai ngày chữ xếp cất / cuộc đi ngang trâu xanh gà tía gọi mời / xao xác trưa nhà chân đèo bỏ phế...
 
Phạm Công Thiện và đỉnh lặng  (tiểu luận / nhận định) - Trịnh Thanh Thủy
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... . Ông đã đi trong thế giới hàng ngàn tiếng động, để tâm chao theo từng sát na nhiễu nhương cuộc đời. Ông đã ngồi thiền nghe chim hót quanh mình, nghe thân động, tâm động, tình yêu động. Nhưng phút cuối trên tất cả đỉnh cao là lặng yên, ông đã yên lặng đời đời... (...)
 
Cái rực rỡ của tuyệt vọng  (tiểu luận / nhận định) - Nguyễn Quốc Chánh
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Tôi đọc ông là đọc cái ngữ điệu của thơ mộng trong phẫn nộ và tuyệt vọng. Ông rất giàu những loại ngữ điệu đó, dù ông viết về bất cứ cái gì. Đối với tôi những ngữ điệu đó là cơ sở của nhân tính và thi tính. Cái nhân tính và thi tính nếu không giáp mặt với tuyệt vọng, nó không có khả năng thu hút. Và nếu cái tuyệt vọng bị cái phẫn nộ nung chảy thì nhân tính và thi tính sẽ rực rỡ. Chữ của Phạm Công Thiện là chữ của cái tuyệt vọng rực rỡ... (...)
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Phổ từ bài thơ “Buồn” trong thi tập Trên tất cả đỉnh cao là lặng im của Phạm Công Thiện (California: Viên Thông, 2000), Jazzy Dạ Lam viết xong ca khúc “Thôi hết còn gặp nhau” vào năm 2001, cách đây đúng 10 năm, nhưng chưa bao giờ công bố. Phạm Công Thiện vừa ra đi, và hôm nay Jazzy Dạ Lam thu âm ca khúc này lần đầu để tưởng niệm nhà thơ đã khuất...
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Một cụm mây lang thang vô sở trú / Đã tìm về Nguyên Tánh / Đai bi đại bi cõi ta bà / Bay về đâu bay về đâu Những cơn mưa phùn...
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Khi Nguyễn Xuân Hoàng từ San José / điện thoại báo tin Phạm Công Thiện đã chết / tôi đang ăn múi cam mà nghẹn / buổi chiều mưa mù trởi, lại tiếng còi tàu ứa nước mắt...
 
Chuông ngọ  (thơ) - Trúc-Ty
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Từng khắc thời gian nhỏ giọt, bên dòng sông trôi / dòng cát chảy ùn lên / thành bờ cát trắng, tích luỹ sau / hàng thập niên ánh sáng, sau khi lọc bỏ tất / cả những mảnh vụn bám vào đó, là mỗi chúng ta? / Có phải chúng ta là những bóng ma lếch thếch / rụng lả tả dưới hồi chuông chói loà...
 
Trên tất cả các đỉnh cao...  (tiểu luận / nhận định) - Nguyễn T. Long
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Viết đôi dòng tưởng niệm ông, như một triết gia, một nhà văn, một nhà thơ, như thể một thế giới ở ngoài tôi? – Có lẽ là không. Chỉ còn lại những gì mà Phạm Công Thiện đã hé mở, đã kêu gọi, đã khơi dậy, đã thách thức... trong lòng một thế hệ, một thời đại mà ông cùng chia sẻ. Phạm Công Thiện đã qua đi, không chỉ là một con người, mà là của một thời đại đã qua... (...)
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Mình vẫn ước mình gặp Thiện sớm hơn, ở tuổi 16 chẳng hạn, khi còn quên ăn quên ngủ chỉ để thao thức trò chuyện cùng các nhân vật trong tiểu thuyết về tuổi trẻ, tình yêu, ý nghĩ cuộc đời, về văn chương, về tội ác, về sự cao cả, về lòng thương, về lý tưởng, về tất cả... Mình thèm cái cô đơn cái rồ dại cái say sưa của những tình bạn tình yêu ở cái thời thèm sống lẫn thèm chết ấy... (...)
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Ta sẽ hiện hồn về ngay trong đêm nay để vặn cổ hết những đứa phạm công cúc hoa gọi ta là thần đồng / Không, ta sẽ hiện hồn về ngay trong đêm nay để kéo cẳng những đứa phạm công cúc hoa gọi ta là thiên tài / Ừ, ta sẽ hiện hồn về ngay trong đêm nay để thọt lét những đứa phạm công cúc hoa gọi ta là bồ tát...
 
[TƯỞNG NIỆM PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)] ... Đi qua buổi chiều / những phân tử mùa thu tan, rã / mặc dầu giấc mơ chín, non / gió ngất từng chùm, cụt đầu / con nai chạy tìm bóng mình / truông cũ // đi qua tiếng hát / thôi hết còn gặp nhau...

 

 

------------------

 


Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ

Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021