RAYMOND FEDERMAN

(1928-2009)

_______

PEN.ORGY[*]

1. trước tiên là tiền máy bay [$458] do PEN trả

2. một chiếc limosine[1] đón tôi ở phi trường

3. đưa tôi về khách sạn xịn Roger Smith trên đường Lexington Avenue

4. người ta cho tôi $200 xài hai ngày ở New York cho chuyện ăn uống [hai bữa ăn và số tiền biến mất tiêu rồi]

5. may là tôi khỏi trả tiền taxi – những chiếc limosine sẵn sàng cho tôi sử dụng bất cứ tôi muốn đi đâu [nên nhớ tôi là một trong những khách quí ở đây – tôi muốn nói là một trong những người già nhất – có thể là người già hơn cả – vì Hans Magnus Enzenberger phát hiện giùm tôi là ông ấy thua tôi một tuổi – bạn có biết Magnus là ai không? Chắc chắn không chút nghi ngờ ổng là nhà thơ Đức đương đại nổi tiếng nhất và có lẽ là tài năng nhất – nhưng quan trọng hơn, ông là người năm 1986 đã cho xuất bản trong tủ sách nổi tiếng Die Andere Bibliothek bản dịch đoạt giải thưởng ở Đức cuốn Double or Nothing [Alles Oder Nichts – xin kiếm một cuốn trong tài liệu lưu trữ của bạn và đọc lại đi]

6. trên sân thượng của khách sạn trong các dãy phòng[2] (không không phải đàn bà ở truồng đâu) mà là một kiểu phòng một mái mở thường trực là nơi ta có thể đến để nghỉ ngơi với vài cái bánh quy và gặp gỡ các nhà văn khác – cả thảy có 134 nhà văn tham dự cái pen.orgy[*] này

xin tìm xem chương trình và danh sách những người tham dự trên mạng

www.pen.org

7. Thứ Sáu 27 tháng Tư từ 12 giờ trưa đến 1 giờ 30 tôi đọc ở Maison Française, New York. Tôi đọc bằng tiếng Pháp những trích đoạn trong cuốn Retour au Fumier [3] [cuốn tiểu thuyết mới của tôi được đề nghị giải Prix Grandbousier của hội Société des Grands Vins de France người ta nhận ra là cuốn sách đề cao chủ nghĩa khoái lạc], rồi sau đó tôi đọc My Toes trích trong My Body in Nine Parts, rồi người ta yêu cầu tôi đọc Le Livre de Sam [4] – cuốn sách tôi đang viết về Beckett. Tôi được hoan nghênh nồng nhiệt, nhưng điều này với tôi chẳng có nghĩa gì. Tôi chỉ ký tặng hai cuốn. Nhưng sau khi đọc tôi được đưa đến một nhà hàng xịn ở Greenwich Village và tôi gọi món ăn đắt tiền nhất trên thực đơn và đã uống tới hai cái bia thay vì một cái như bình thường. Lý do tôi làm như thế là bởi quá ít người mua sách của tôi. Tôi thích ký tặng sách – lúc nào tôi cũng ghi một cái gì buồn cười bên cạnh chữ ký. Chẳng hạn khi tôi ký một bản cuốn My Body in Nine Parts của mình cho một cô mua cuốn sách ấy sau buổi đọc sách của tôi tôi đã viết trong sách – Tặng Sylvie [đó là tên cô ấy] là người giờ đây có thể lạm dụng thân thể tôi.

8. Sau khi ăn trưa, cái limosine của tôi hối hả đưa tôi tới Columbia University là nơi tôi đã được lên chương trình tham gia một diễn đàn với tên gọi: Dịch thuật và Toàn cầu hoá. Đây phải là một cuộc hội thảo nghiêm chỉnh về tình hình đau thương của những bản tiếng Anh dịch từ những ngôn ngữ trên thế giới không được biết tới.

Nói một cách khác là làm thế nào để toàn cầu hoá văn chương bên ngoài văn chương viết bằng tiếng Anh. Trên diễn đàn ấy tôi biết được có hai tỉ người nói tiếng Anh trên hành tinh này và bởi thế nên do tiếng Anh đã chinh phục và thống trị thế giới thế thì chuyện dịch sách còn để làm gì nữa – hãy để các nhà văn trên thế giới – chủ đề của đại hội là Những tiếng nói trên Thế giới – hãy để các nhà văn trên thế giới viết bằng tiếng Anh – bằng cách này các nhà xuất bản sẽ không phí tiền phải trả cho các dịch giả và sẽ xuất bản những cuốn sách không ai thực sự muốn đọc bởi lẽ các nhà xuất bản chẳng phải làm nhiều nỗ lực để phát hành những bản dịch ấy – hay một cái gì tương tự – tôi không chắc lắm bởi đây là một diễn đàn đúng ra phải nói là tẻ nhạt – Richard Howard có mặt trong những người tham dự, và có cả một nhà văn từ Ý đến miệng nói không ngớt với một giọng lè nhè không ai hiểu – rồi một nhà văn người Anh cũng nói lung tung với một giọng Anh nghĩa là giọng tôi nghe không hiểu được một chữ bà ta nói – và cũng có một bà thông dịch người Pháp – phải nói là hấp dẫn ngồi ngay bên cạnh tôi và đọc hết tên những cuốn tiểu thuyết bà dịch từ tác phẩm những người mà bà bảo là những nhà văn hay nhất của Mỹ – tôi chỉ nhận ra duy nhất mỗi một tên – tên của một nhà văn Mỹ rất giàu nhưng tôi chưa đọc bao giờ – tôi cố tìm cách chính trị hoá cuộc hội thảo này bằng cách lên án các nhà xuất bản và tạp chí New York Times Book Review và các nhà sách và các cây viết điểm sách đã cố ngăn chặn những bản dịch sách hay tới tay người đọc nhưng tôi bị cúp giữa chừng vì chúng tôi đã nói quá thời hạn và anh nhà văn người Ý đã ngốn mất quá nhiều thời gian –

9. sau hội thảo này có một buổi tiếp tân trong một căn phòng đẹp của Nhà khách Phân khoa Columbia University – rượu vang và phó mát và bánh quy được dọn với những chiếc khăn ăn nhỏ in tên Columbia University – và mọi người đều có mặt ở đấy – và ở đấy tôi ngồi cùng bàn với tay Tuỳ viên văn hoá của Toà Đại sứ Pháp từng đọc tôi và là người tôi có gặp trước đây khi Toà Đại sứ Pháp trả chi phí máy bay cho tôi [vé máy bay hạng dành cho doanh nhân – các khách sạn 4 sao ở Pháp – toa hạng nhất trên xe lửa – ngay cả chi phí từng ngày[5] cho tôi để tham dự một cuộc hội thảo quốc tế về thơ tháng Chín vừa qua – khi tôi gặp tay tuỳ viên văn hoá là người cho biết đã có đọc nhiều cuốn sách của tôi – bằng tiếng Pháp tất nhiên – và trong khi chúng tôi thảo luận ở buổi tiếp tân – xin bạn đọc tha cho những lời tán rộng bên trong những lời tán rộng – tôi vốn là một kẻ có bệnh tán rộng không cách gì chữa được – anh ta hỏi ai làm đại lý cho tôi ở Mỹ – và khi tôi bảo anh ta là tôi không có đại lý – là tôi không tin đám đại lý – và những người đại lý tôi có trước đây – cả thảy ba người chưa bao giờ làm được một chuyện gì cho những cuốn sách không vào thị trường được của tôi – và quả thật cả ba đều chết – nghĩa là không phải cùng một lúc – mà là hết người này đến người kia – sau đó tay tuỳ viên văn hoá văn học móc điện thoại cầm tay ra – gọi một người đại lý – rồi đưa điện thoại cho tôi nói chuyện – và cái giọng nữ khả ái kia bảo tôi là cô muốn đọc một trong những cuốn tiểu thuyết của tôi và may thay tìm ra được cách kiếm ra những cuốn tiểu thuyết đã tuyệt bản của tôi đang được lưu hành trở lại – tôi còn kể cho cô nghe cô con gái dễ thương của tôi một lần nọ đã nói gì với tôi khi tôi than phiền là sách của mình thường tuyệt bản ngay trước khi được xuất bản – cô con gái dễ thương của tôi nói – bố ơi con biết mộ chí của bố phải là gì rồi - phải viết chữ gì lên bia mộ của bố - OUT OF PRINT[6] – tôi suy nghĩ về chuyện này và bảo con gái là chữ ấy phải được viết song ngữ bởi lẽ nó còn hay hơn khi viết tiếng Pháp – ÉPUISÉ[6] – dù sao tôi cũng đã gửi một cuốn tiểu thuyết của tôi cho cô đại lý ấy và giờ thì tôi chờ xem cô có sẽ làm cho tôi giàu và nổi tiếng được ở Mỹ hay không – trong buổi tiếp tân ấy tôi cũng gặp một người tham dự hội thảo nữa – một nhà văn Pháp có tên là Lydie Salvayre – tôi nêu tên bà ấy ở đây là bởi tôi muốn mọi người đọc tác phẩm của bà – bà là một nhà văn tuyệt vời – tôi đọc hai cuốn tiểu thuyết của bà – và tôi xin nói với các bạn là tôi chưa hề thấy nhiệt tình với nhà văn nào [nam hay nữ] kể từ khi tôi đọc... Italo Calvino – không bà không viết như Calvino – quả là nếu cái bà viết ra có giống thì là giống một chút Federman – vẫn cùng một thứ điên ấy – bà không ngại đưa ngón tay lên mũi lêu lêu đám làm Văn chương – sách bà đã được dịch qua tiếng Anh – hãy tìm trên Amazon.com – Dalkey Archives xuất bản sách bà – tất nhiên tôi đọc bà qua bản tiếng Pháp – trước đây tôi chưa hề gặp bà – nhưng với tôi đây là đỉnh cao của cuộc Hội thảo – tôi không ói đùa đâu – bà Lydie Salvayre này đích thực là một nhà văn lớn – hãy cho bạn bè các bạn biết điều đó –

10. Sau buổi tiếp tân tôi nhập vào một diễn đàn khác – đây là diễn đàn bàn về ý nghĩa của việc viết bằng một ngôn ngữ khác tiếng Anh – bởi vì tôi viết bằng cả hai thứ tiếng Anh và Pháp và thậm chí còn dịch nữa nên tôi được đặt vào diễn đàn này cùng với một nhà văn từ Đại Hàn đến, một nhà văn khác từ Israel, một nhà văn khác từ Croatia, một nhà văn khác từ Thổ-nhĩ-kỳ, một nhà văn khác từ Trung quốc – tôi có quên ai không nhỉ – chúng tôi cả thảy bảy người trên diễn đàn – và thực sự là một diễn đàn tuyệt đẹp – ồ tôi quên nhắc là cử toạ hôm ấy đông vô số kể – trên 200 người trong căn phòng của Nhà khách Phân khoa Đại học Columbia kia – chúng tôi đươc quay truyền hình và chụp ảnh tới bến trong khi ngồi ở đấy – mỗi người chúng tôi nói về ý nghĩa của việc viết bằng thứ ngôn ngữ mình đang viết – nhà văn Đại Hàn nói bằng tiếng Anh nhưng không ai hiểu được một chữ anh ta nói – may thay anh có một người thông dịch đi theo anh – nhưng rồi anh đọc một bài thơ bằng tiếng Triều Tiên[7] và thật là phi thường – không ai hiểu được một chữ nhưng vấn đề là ở chỗ đó – nhịp điệu nhịp độ nghe đúng là âm nhạc – nó giống như khi tôi ngâm nga nói – nghĩa là tất cả chúng ta cất tiếng đều như thế – tôi đặc biệt rất thích nhà thơ nữ Do-thái [bố mẹ bà đều đi vào lò thiên Auschwitz] khi bà giải thích cái đẹp viết lách bằng tiếng Hebrew – một thứ ngôn ngữ mà chỉ một chữ thôi có thể diễn tả nguyên cả một câu và khi làm như thế nó nhấn rõ tất cả mọi mức độ ý nghĩa – đây đúng là một diễn đàn tuyệt vời – tôi sung sướng được ngồi trên diễn đàn này hơn là trên diễn đàn về HIV hay về Nhân Quyền – vâng PEN rất quan tâm đến tất cả những vấn đề này – tôi cũng vậy – nhưng tôi thích nói về văn học hơn – đặc biệt là vào thời điểm văn học đang là một loại hình nguy hiểm – sắp trở thành một món văn hoá bổ sung –

11. sau hội thảo tôi đi ăn tối với một người bạn thân bấy giờ sống ở New York và mang một bộ râu làm anh ta trông giống như một giáo sĩ Do-thái mặc dù anh là một kẻ vô thần như tôi – quả là trong khi bước đi trên đường phố Broadway hướng về nhà hàng Pháp nơi chúng tôi muốn ăn tối – có một tay rách việc say rượu nhìn anh bạn tôi và hét tướng – mày là thằng Do-thái – tôi bước đến gần hắn và bảo tao cũng là một tên Do-thái đây – mày có muốn làm gì không – thằng cha đưa tay che mặt như là sợ tôi sắp đánh hắn tới nơi – rõ là một tay say xỉn thỏ đế –

12. bữa ăn tối trong nhà hàng Pháp ấy tôi ngốn một cái Cassoulet[8] to đùng thêm vào một chút rượu St. Emilion[9] 1992 – món này đắt thế nhưng PEN đã cho tôi 200 tì để bao chuyện ăn uống – ô tôi quên nói là đêm hôm trước tôi cũng ăn trong một nhà hàng Pháp trên đường 83rd có tên là Le refuge – tôi ăn mấy con cút nhồi – nhồi nấm hoang – trước đó tôi ăn ốc – rượu vang là một chai Beaujolais – tôi không nhớ năm – nhưng ngon và đắt tiền – tráng miệng là một thứ kem caramel –

13. – chiếc giường trong phòng tôi ở Khách sạn Roger Smith okay – nhưng tôi từng ngủ trong những chiếc giường tốt hơn – vòi tắm thì tồi tệ – đó là những gì tôi có thể nói về khách sạn –

14. – chiếc limosine của tôi đến đón tôi đúng giờ để lên máy bay ở phi trường JFK sáng hôm sau – chuyến bay OK – mặc dù lần tới nếu PEN mời tôi tôi sẽ đòi cho được hạng dành cho doanh nhân – ở tuổi tôi và với danh tiếng của tôi tôi xứng đáng được ngồi hạng dành cho doanh nhân – và các bạn có sẽ tin không tôi đã trả 5 tì cho một miếng bánh mì kẹp thịt trên chuyến bay đó – miếng bánh ghê đến độ tôi đã đưa phân nửa cho cô bé người Hawaii bay về nhà để thăm bố mẹ – cô bé ngủ hầu hết chặng đường bay – thế nên đấy là tất cả những gì tôi biết về cô.

bản tường trình chấm dứt.

_________________________

[*]Federman thêm chữ y để làm tăng tính cách... vui chơi của diễn đàn Pen.org.

[1]limosine – trong nguyên tác.

[2]penthouse.

[3]Xin đọc nhiều trích đoạn đã đăng trên Tiền Vệ

[4]Xem Le livre de Sam ou des pierres à sucer plein les poches (Editions Al Dante, 2006) - với một Photomontage 2006 © Hoang Ngoc Bien, trang 173 & Lời cám ơn Steve Murez, Hoang Ngoc Bien và Mathias Pérez, trang cuối.

[5]per diem – trong nguyên tác

[6]Tiếng Anh OUT OF PRINT, và tiếng Pháp ÉPUISÉ đều là TUYỆT BẢN. Federman cho rằng chữ épuisé trong tiếng Pháp hay hơn, hẳn là vì nó còn có nghĩa mệt mỏi, kiệt sức...

[7]Trong nguyên tác, chữ “Korean” có nghĩa chung là Đại Hàn và Triều Tiên. Người dịch khi chuyển ngữ có làm sự phân biệt, chọn từ tiếng Triều Tiên, là bởi tiếng Đại Hàn sẽ khó đạt được tính chuẩn xác.

[8]Cassoulet: món ăn nổi tiếng nhất miền tây nam nước Pháp, tuy có nhiều cách nấu, nhưng đại loại là gồm đậu, thịt và nước trái cây - tất cả nấu bằng cách nén, hay cũng gọi là hầm.

[9]St. Emilion: một trong những vùng nấu rượu vang đỏ ở Bordeaux, Pháp.

Danh mục tác phẩm của Federman trên Tiền Vệ: