Tôi bắt đầu viết truyện ngắn sau khi đọc “Vấn đề cái mới trong tiểu thuyết thế kỷ 20” của Hoàng Ngọc-Tuấn. Đó cũng là thời điểm tôi mường tượng rằng mình sẽ trở thành một nhà văn. Tất nhiên, trước đó tôi cũng đã làm khá nhiều thơ; về hình thức, thì chúng giống như những bài thơ tự do nhưng tôi nghĩ dường như thơ không phải như thế. Thơ cần một cái gì đó trong nội tại của nó mà tôi chưa chạm vào được vì thế tôi đã xoá chúng đi và quay sang với truyện ngắn. Cái khiến tôi chưa chạm được vào bản mệnh của thi tánh có lẽ là khói, những làn khói. Tôi nghĩ vậy.

Lúc tôi bắt đầu chạy theo những ý tưởng và truy tìm hình thức để chuyển tải cho những ý tưởng thì đó cũng chính là thời điểm người ta nói nhiều đến nghệ thuật hậu hiện đại trên các giảng đường đại học. Rồi tôi bị cuốn hút vào những điều lạ lùng đó nhưng càng về sau người ta càng làm cho vấn đề rối rắm, sự việc trở nên tồi tệ hơn khi người ta đang nói tới những điều mà người ta không chắc chắn, thậm chí người ta đã biến thuật ngữ hậu hiện đại trở nên trơ nghĩa đối với chúng tôi trên giảng đường. Về sau, tôi tự tìm hiểu trào lưu nghê thuật này theo cách thức riêng biệt của tôi. Tạp chí Việt đã giúp tôi tìm được căn nguyên của vấn đề.

Tôi luôn dành một khoảng thời gian không nhỏ để đối sánh các tác phẩm của mình trước và sau khi đăng ở Tiền Vệ. Trong quá trình đối sánh, tôi nhận ra mình mắc phải rất nhiều lỗi về cú pháp, từ vựng, morat, thậm chí là sai lạc từ những kiến thức phổ thông cho đến những kiến thức hàn lâm khác... Tôi thường khoái hoạt rít thuốc và uống café rồi chậm rãi đọc lại những tác phẩm của mình trên Tiền Vệ giống như cái cách mà một đứa bé để chiếc banh quy sữa thấm dần rồi tan biến trên đầu lưỡi của mình. Đương nhiên, sau khi đã xuất hiện trên Tiền Vệ thì những truyện ngăn của tôi đã trở nên hoàn hảo hơn.

Hai tiểu luận “Vấn đề cái mới trong tiểu thuyết thế kỷ 20” và “Viết: từ hiện đại đến hậu hiện đại” của Hoàng Ngọc-Tuấn đã giúp tôi phản tỉnh rất nhiều trong lối viết. Tôi không nghĩ người ta đã đẩy sự sáng tạo đi xa tôi đến mức khủng khiếp như thế. Tôi hiểu được phần nào tâm trạng của John Barth khi ông tuyên bố rằng văn chương đã đến hồi cạn kiệt. Và dường như ngay sau đó, lập tức tôi bội ước với những tập quán trong tư duy nghệ thuật thủ cựu của mình. Các tiểu luận đó giúp tôi nhận thấy người ta đã làm những gì trong nỗ lực đưa văn chương tới những cuộc khai phá dường như không có đường biên và tôi đã sung sướng khi nghĩ rằng nếu nghệ thuật mà như thế thì tôi cũng có thể làm được nghệ thuật.

Rồi như một đứa trẻ ngổ ngáo, tôi lao vào rượt đuổi các ý tưởng quái đản, bắt chước hình thức từ các tác phẩm của các nhà văn đương đại thế giới để triển khai cho những ý tưởng của mình. Tất nhiên về phần tôi thì tôi xem đó là sự bắt chước trong ý hướng sáng tạo của một đứa bé đang phải lưu trú trong vùng lõm của một hệ thống triết-mỹ lỗi thời.

Vấn đề vẫn là ở sự khác biệt.

Một lần, bên dòng sông hoang vu, nhà văn Thận Nhiên nói với tôi rằng đừng để mình sa vào những triết lý vặt vãnh. Cách nhìn nhận này của Thận Nhiên khiến tôi đã xoá đi rất nhiều tác phẩm ngay khi tôi vừa viết ra. Rất nhiều ý niệm của tôi đã gãy cánh.

Tôi đặc biệt thích cách nhìn nhận của Sergio Mondragon về Borges: “Ông ấy là một kẻ nói láo vĩ đại.”[*]

Có rất nhiều tác phẩm tôi đã gửi đi nhưng không bao giờ được xuất hiện trên Tiền Vệ. Tất nhiên, tôi không tránh khỏi cảm giác buồn bã, nôn nóng khi chờ đợi sự xuất hiện của chúng và khi biết chúng sẽ không bao giờ xuất hiện. Nhưng mọi thứ lại rạo rực trở lại khi những ý tưởng khác kéo tới.

Và tôi lại bắt đầu với những điệu vũ tư tưởng của mình.

Tôi cũng không tin lắm khi người ta cho rằng văn học như là trò chơi ngôn ngữ. Tôi chưa thể tri nhận tất cả những tráo trở của ngôn ngữ nhưng đối với tôi văn học là tư tưởng.

Gần đây, Hoàng Ngọc-Tuấn có nói với tôi qua email rằng điều quan trọng nhất là cấp độ sáng tạo trong mỗi truyện ngắn. Có vẻ như ông nhìn thấy tham vọng quá đáng của tôi đang đặt vào tiểu thuyết. Cấp độ sáng tạo, đúng như thế, bất cứ ở lĩnh vực nào, thể loại nào cũng phải hướng đến cấp độ sáng tạo. Về phần tôi, tôi nghĩ rằng ý tưởng luôn là yếu tố tiên quyết chứng minh cấp độ sáng tạo của một nhà văn. Cần có những ý tưởng độc đáo, điều sung sướng nhất của một nhà văn là khi những ý tưởng mang vẻ điên khùng ùa đến khiêu khích gã bằng những vũ điệu cuồng say và hoan lạc của chúng. Luôn là như thế, điều khác biệt sẽ được làm nên khi ta nhìn về phía mà người khác đã lãng quên.

Tôi đã viết dưới một số bút danh khác nhau, tôi có tham vọng rằng với mỗi bút danh tôi sẽ có một lối viết riêng biệt. Nhưng tôi đã thất bại khi không liên tục phản bội lại được lối viết và tư duy của mình. Phải nói rằng tự hủy trong sáng tạo là điều khó khăn vô cùng. Cũng vì thế mà Trung niên thi sỹ là một trong số rất ít người khiến cho tôi không ngừng mơ mộng.

Cha tôi là một người nghiện rượu. Mỗi khi say ông thường đập phá, chửi bới và đuổi mẹ con tôi ra khỏi nhà. Có lúc, trong truyện ngắn tôi đã sử dụng ngôn ngữ say khướt và tư duy đứt đoạn của ông. Tôi nghĩ, người say và những kẻ điên loạn, bằng cách thức quái quỷ nào đó, họ đã có được tự do của họ.

Nhiều đêm tôi mơ thấy cha tôi nói với tôi rằng: “Tao thừa biết mày là một thằng tráo trở mơ mộng. Tổ tiên vui vì điều đó. Tao vui vì điều đó.” Tất nhiên, bao giờ cũng vậy, giấc mơ là nơi kêu gào của những xung năng không bao giờ được thoả mãn khi ta thức.

Mẹ tôi lại là một người đàn bà đẹp tuyệt vời. Bà thường đi chân trần và nghêu ngao ngoài đồng ruộng để xua đuổi những cơn gió lạnh vào mùa đông. “Thời còn trẻ tao có tới sáu cuốn sách dày. Tao đã từng đọc tới ba tập thơ rồi đấy. Tao trốn ra sau đồi sim và đọc chúng. Tao thuộc lòng bài Đôi mắt người Sơn Tây.” Bà thường nói với tôi như thế. Một ngày nào đó tôi sẽ viết về những mơ mộng diễm tuyệt của bà.

Nhiều tác phẩm của tôi chỉ là việc ghi lại những giấc mơ.

Đó là những điều hoàn toàn có thật.

_________________________

[*]Xem tiểu luận “Về truyện cực ngắn” của Robert Fox, bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn.

----------------------------------

Các tác phẩm cùng đề tài: