Tháng Giêng 2009, Hoa Kỳ và thế giới chào mừng tân tổng thống Obama. Dĩ nhiên bước chân vào White House đã được chuẩn bị từ cuộc đấu tranh trường kỳ về mọi mặt của dân Mỹ da đen, đặc biệt trên mặt trận văn hóa mà văn học với âm nhạc là hai lợi khí chủ chốt để khôi phục và phát huy bản sắc của một cộng đồng bị tước đoạt đến các quyền làm người căn bản nhất. Nhưng thắng lợi chính trị này không thể xóa nhòa trong ý thức lịch sử của người Mỹ, không phân biệt màu da, cái giá họ phải trả cho tự do cũng như con đường thống khổ đẫm máu, mồ hôi và nước mắt của dân da đen từ thuở bị bắt đày qua Tân Thế Giới.

 

Mời các bạn đọc vài bài thơ dịch dưới đây để hình dung và cảm nhận phần nào thân phận da đen, cũng không khác mấy thân phận của những ai vẫn đang bị áp bức hay bị bóc lột trên trái đất khổ đau này.

 

Chân Phương

Đồng hồ bằng vàng tặng cho tay FBI đã bám

theo tôi suốt hai mươi lăm năm trời.

--------

* Vợ của Shiva, nữ thần bốn tay mang xâu chuỗi sọ đầu. Kali là biểu tượng của sáng tạo và hủy diệt.

--------------------------

Phụ chú của Tiền Vệ:

 

“Nửa chặng đường”, dịch từ nguyên tác “Midway” của Naomi Long Madgett (1923~), trong One and the Many (Hicksville, NY: Exposition Press, 1956).

 

MIDWAY

 

I've come this far to freedom and I won't turn back

I'm climbing to the highway from my old dirt track

      I'm coming and I'm going

      And I'm stretching and I'm growing

And I'll reap what I've been sowing or my skin's not black

 

I've prayed and slaved and waited and I've sung my song

You've bled me and you've starved me but I've still grown strong

      You've lashed me and you've treed me

      And you've everything but freed me

But in time you'll know you need me and it won't be long.

 

I've seen the daylight breaking high above the bough

I've found my destination and I've made my vow;

      so whether you abhor me

      Or deride me or ignore me

Mighty mountains loom before me and I won't stop now.

 

_______

 

“Tặng thưởng”, dịch từ nguyên tác “Award” của Ray Durem (1915-1963), trong tuyển tập I am the Darker Brother: An Anthology of Modern Poems by Negro Americans, do Arnold Adoff biên tập (Greenwich, CT: Macmillan, 1968).

 

AWARD

A Gold Watch to the FBI Man who has followed me for 25 years.

 

Well, old spy

looks like I

led you down some pretty blind alleys,

took you on several trips to Mexico,

fishing in the high Sierras,

jazz at the Philharmonic.

You’ve watched me all your life,

I’ve clothed your wife,

put your two sons through college,

what good has it done?

the sun keeps rising every morning.

ever see me buy an Assistant President?

or close a school?

or lend money to Trujillo?

ever catch me rigging airplane prices?

I bought some after-hours whiskey in L.A.

but the Chief got his pay.

I ain’t killed no Koreans

or fourteen-year old boys in Mississippi.

neither did I bomb Guatemala,

or lend guns to shoot Algerians.

I admit I took a Negro child

to a white rest room in Texas,

but she was my daughter, only three,

who had to pee...

 

_______

 

“Kali”, dịch từ nguyên tác “Kali” của Lucille Clifton (1936~), trong Good Woman: Poems and a Memoir 1969-1980 (Rochester, NY: BOA Editions Ltd., 1987)

 

KALI

 

queen of fatality, she

determines the destiny

of things, nemesis.

the permanent guest

within ourselves

woman of warfare,

of the chase, bitch

of blood sacrifice and death.

dread mother, the mystery

ever present in us and outside us, the

terrible hindu woman God

Kali

who is black

 

_______

 

“Một ước mơ bị trì hoãn sẽ ra sao?”, dịch từ nguyên tác “Harlem” (còn có nhan đề là “A Dream Deferred”) của Langston Hughes (1902–1967), trong Montage of a Dream Deferred (New York, NY: Holt, 1951).

 

A DREAM DEFERRED

 

What happens to a dream deferred?

 

Does it dry up

Like a raisin in the sun?

 

Or fester like a sore--

And then run?

 

Does it stink like rotten meat?

Or crust and sugar over--

like a syrupy sweet?

 

Maybe it just sags

like a heavy load.

 

Or does it explode?

 

_______

 

“Tớ cũng vậy”, dịch từ nguyên tác “I, Too, Sing America” của Langston Hughes (1902–1967), in trong The Collected Poems of Langston Hughes (New York, NY: Knopf and Vintage Books, 1994).

 

I, TOO, SING AMERICA

 

I, too, sing America.

 

I am the darker brother.

They send me to eat in the kitchen

When company comes,

But I laugh,

And eat well,

And grow strong.

 

Tomorrow,

I'll be at the table

When company comes.

Nobody'll dare

Say to me,

“Eat in the kitchen,”

Then.

 

Besides,

They'll see how beautiful I am

And be ashamed--

 

I, too, am America.