|
|
Phượng hoàng
|
|
Bản dịch của Thạch Chương (Cung Tiến).
Nguyễn Đăng Thường bổ sung.
PAUL ELUARD (1895-1952)
& NUSH ELUARD (?-1946)
Khoảng cuối thập niên 50 đầu thập niên 60 tôi đọc bản dịch của Thạch Chương, thấy hay, nên cất giữ, nhưng tiếc thay không ghi xuất xứ (có lẽ đăng trên tạp chí Sáng Tạo, bộ mới, hoặc tập san Thế kỷ 20). Nay đọc lại thấy có vài thiếu sót cần bổ sung, tôi dịch lại nhưng dựa vào bản dịch của Thạch Chương để tỏ lòng kính mến (hommage). Sự thiếu sót có thể đã do tài liệu quá ít ở Sàigòn vào thời điểm đó. “Phượng hoàng” kể lại chuyện tình ngắn ngủi giữa Éluard và Nush, đã sớm vĩnh biệt cõi đời (1946).
Tên tuổi Paul Éluard tất nhiên không quá xa lạ với độc giả Việt, trước tiên là vì bài thơ Tự Do (“Liberté” trong tập Poésie et Vérité, 1942) ông viết trong thời kháng Đức đã vang danh thế giới. Kế đến là vì câu thơ đầu tiên trong bài thơ “À peine défigurée” đã trở thành tựa đề cuốn truyện đầu tay và danh tiếng nhứt của Françoise Sagan: Bonjour tristesse.
Paul Éluard, tên thật Eugène Grindel, sinh năm 1895 tại Saint-Denis (Seine), ngoại ô Paris, trong một gia đình trung lưu. Ông thuộc nhóm Siêu thực, đã gia nhập đảng cộng sản Pháp và tham gia kháng chiến chống Đức. Năm lên 16 ông bị lao phổi phải qua Thụy-sĩ dưỡng bệnh. Ở viện bài lao Davos ông gặp Gala (Elena Ivanovna Diakonova) — một cô gái Nga — và họ thành hôn năm 1917. Hôn nhân kết thúc năm 1924 khi bệnh lao của Éluard tái phát, và Gala gặp Salvador Dalí.
L'amour la poésie, thi tập đề tặng Gala (“Tặng Gala / cuốn sách bất tận này”) xuất bản năm 1929, cũng là năm Éluard gặp Maria Benz (Nush) và họ kết hôn năm 1934. Nush — nàng thơ của nhóm Siêu thực — là biệt danh Éluard âu yếm đặt cho vợ. Năm 1946 Nush đột ngột qua đời, và nỗi đau của Éluard đã thăng hoa thành thơ với thi phẩm Le temps déborde (Thời gian tràn bờ) xuất bản một năm sau.
Nguyễn Đăng Thường
_____________
PHƯỢNG HOÀNG Bản dịch của Thạch Chương
Phượng hoàng, là một cặp vợ chồng — Adam và Êve —
vừa là vừa không là kẻ đầu tiên.
Tôi là kẻ cuối cùng trên đường của ngươi
Mùa xuân lần cuối trận tuyết sau cùng
Cuộc giao tranh lần chót để không còn chết
Và đây chúng tôi thấp hơn và cao hơn bao giờ hết.
Đủ mọi thứ trong giàn hoả thiêu chúng tôi
Những quả thông những cành nho
Cũng có những bông hoa mạnh mẽ hơn nước
Có cả bùn và sương.
Lửa ở dưới chân chúng tôi lửa bao vây chúng tôi
ở dưới chân chúng tôi loài côn trùng chim muông
những con người
Sẽ bay đi mất.
Những kẻ bay đi ngày mai sẽ đậu.
Trời thì trong đất thì xẩm
Nhưng khói bay lên trời
Bầu trời mất đi mọi ánh lửa
Lửa còn lại trên trái đất.
Lửa là mây của trái tim
Là mọi nhành của máu
Lửa hát bài ca của ta
Lửa làm tan hơi nước mùa đông của ta.
Nỗi sầu thương ban đêm bừng cháy kinh hoàng
Tàn tro đã nở hoa vui đẹp
Chúng tôi luôn luôn quay lưng lại xẩm chiều
Mọi vật có sắc màu bình minh.
_____________
PHƯỢNG HOÀNG Bản dịch của Thạch Chương / Nguyễn Đăng Thường
Phượng hoàng là một cặp vợ chồng — Adam và Êva —
vừa là vừa không là kẻ đầu tiên.
Anh là kẻ cuối cùng trên đường của em
Mùa xuân lần cuối trận tuyết sau cùng
Cuộc giao tranh lần chót để không còn chết
Và đây chúng ta thấp hơn và cao hơn bao giờ hết
Đủ mọi thứ trong giàn hoả thiêu chúng ta
Những trái thông những cành nho
Cũng có những bông hoa mạnh mẽ hơn nước
Có bùn và có sương.
Lửa dưới chân chúng ta lửa kết vương miện trên
đầu chúng ta
ở dưới chân chúng ta côn trùng chim chóc con người
Sẽ bay đi mất.
Những cái đang bay sẽ đậu.
Trời thì trong đất thì xẫm
Nhưng khói bay lên trời
Bầu trời đã mất hết mọi ánh lửa.
Lửa ở lại trên trái đất.
Lửa là mây của trái tim
Là nhánh cành của máu
Lửa hát bài ca của chúng ta
Lửa xoá tan hơi nước đọng lại trên mùa đông
của chúng ta.
Trong đêm tối nỗi muộn phiền gớm ghê bốc cháy
Tàn tro đã nở hoa vui đẹp
Chúng ta mãi mãi quay lưng lại chiều tà
Mọi vật có màu sắc của bình minh.
_____________
Nguyên tác:
LE PHÉNIX
Le Phénix, c'est le couple — Adam et Eve — qui est et n'est pas le premier.
Je suis le dernier sur ta route
Le dernier printemps la dernière neige
Le dernier combat pour ne pas mourir
Et nous voici plus bas et plus haut que jamais.
Il ya de tout dans notre bûcher
Des pommes de pin des sarments
Mais aussi des fleurs plus fortes que l'eau
De la boue et de la rosée.
La flamme est sous nos pieds la flamme nous couronne
A nos pieds des insectes des oiseaux des hommes
Vont s'envoler
Ceux qui volent vont se poser.
Le ciel est clair la terre est sombre
Mais la fumée s'en va au ciel
Le ciel a perdu tous ses feux.
La flamme est restée sur la terre
La flamme est la nuée du cœur
Et toutes les branches du sang
Elle chante notre air
Elle dissipe la buée de notre hiver.
Nocturne et en horreur a flambé le chagrin
Les cendres ont fleuri en joie et en beauté
Nous tournons toujours le dos au couchant
Tout a la couleur de l'aurore.
---------------
Nguồn: Derniers poèmes d'amour de Paul Eluard, lời tựa của Lucien Scheler; bìa của Pierre Faucheux; minh họa của Chagall, Picasso, Valentine Hugo; nhiếp ảnh của Man Ray, Dora Maar, Rose Adler... (Paris: Club des Libraires de France, 1962). Eluard có dấu sắc thường hay bị loại bỏ khi viết hoa. (NĐT.)
Nush soi gương (Man Ray) Chân dung Nush (Picasso)
-------------------------------------------------
Những tác phẩm chính của Paul Eluard:
Le devoir et l'inquiétude (1917)
Poèmes pour la paix (1918)
Les nécessités d'une vie et les conséquences des rêves (1921)
Mourir de ne pas mourir (1924)
Capitale de la douleur (1926)
L'amour la poésie (1929)
Au rendezvous allemand (1944)
La vie immédiate (1932)
La rose publique (1934)
Les yeux fertiles (1936)
Livre ouvert (1940)
Poésie et vérité (1942)
Au rendezvous allemand (1944)
Poésie ininterrompue (1946)
Poèmes politiques (1948)
Le dur désir de durer (1950)
Dernières poèmes d'amour (1962)
|
 |
Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ
Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021