|
|
Hamlet
|
|
Bản dịch Hoàng Ngọc Biên
SŁAWOMIR MROŻEK (1930~) Sławomir Mrożek, tác giả tập truyện ngắn Con voi, là một người viết truyện, một kịch tác gia và một nhà hí hoạ. Ba tính cách này của ông được nối kết lại bằng nét hài hước hoặc trào lộng mà đối tượng là những chuyện rởm đời, «phi lý» dưới mọi vùng khí hậu, nhất là ở Ba-lan. Ông sinh ở Borzecin, gần Cracovie, Ba-lan, năm 1930. Ông rời Ba-lan năm 1963, trước tiên qua Ý, rồi qua Pháp nơi ông đã lưu lại từ 1968 đến 1989 trước khi (cùng với bà vợ người Mễ) qua sống bảy năm ở Mễ-tây-cơ. Ông dứt khoát trở lại Ba-lan năm 1996 và từ đấy sống ở quê hương ông.
Về kịch, con số kịch bản của Mrożek lên tới ngót bốn mươi vở! Vở kịch nổi tiếng nhất của ông trước khi ông ra nước ngoài, là Cảnh sát (hoặc Công an, 1958). Thời gian ông lưu lạc, một số vở thường được nhắc tới: Tango (1964), Các di dân (1974), Ông đại sứ (1982). Đặc biệt, trong những năm 1990, ba vở mới của Mrożek: Yêu ở Crimée (1993), Cảnh đẹp và «Các Đấng» (2000) cho thấy những mối quan tâm của ông đối với thực tại thế giới và Ba-lan. Các kịch bản của Mrozek được dịch ra khoảng 12 thứ tiếng và được trình diễn thường xuyên ở Ba-lan và trên các sân khấu thế giới. Người ta rất chú ý tới vở Lịch sử nước cộng hòa nhân dân Ba-lan của Mrożek mà đạo diễn Jerzy Jarocki đã đưa lên sân khấu Ba-lan ở Wroclaw năm 1998.
Về truyện, cùng với tập Con voi, Mrożek đã viết tất cả là tám tập truyện ngắn và hai cuốn tiểu thuyết. Ngoài ra ông còn viết hai tập tùy bút (trong đó có Nhật ký ngày trở về) và là tác giả ba kịch bản cho điện ảnh.
Các bức hí hoạ của ông, từng làm say mê công chúng Ba-lan trong những năm 1950, nay (kể từ 1997) lại được tiếp tục xuất hiện trên tờ Gazeta Wyborcza, nhật báo lớn nhất của Ba-lan, cùng với những cột «phim» của ông...
(Diễm Châu biên soạn)
__________
HAMLET
Ông giám đốc gọi tôi đến và bảo: – Mừng cho anh! Chúng tôi đã quyết định giao cho anh vai Hamlet. Như mọi diễn viên, tôi luôn mơ ước được đóng vai này. Vậy nên tôi không sao kiềm chế được nỗi vui. Tôi cảm ơn ông giám đốc bằng những lời dạt dào, vừa hứa với ông sẽ làm hết sức mình để hoàn thành tốt nhất cái công tác mà ông vừa giao phó cho tôi. Những buổi diễn tập sắp bắt đầu thì ông giám đốc cho gọi tôi vào gặp lần thứ hai. Ông có vẻ hơi lo lắng. – Có một yếu tố mới. Đoàn hát cho rằng nếu chúng tôi cho anh vai diễn Hamlet, thì đây chính là kiểu thiên vị cá nhân. – Ông muốn nói là vai Hamlet sẽ được diễn bởi một người nào khác chăng? – Không, bởi vì nếu làm thế thì lại vẫn là thiên vị cá nhân. Nhưng chúng tôi đã tìm ra một giải pháp. Hamlet sẽ được diễn bởi chính anh và bởi tám diễn viên khác. May thay, trong đoàn hát chúng ta không có quá chín diễn viên có thể ít nhiều giống Hamlet. – Tôi hiểu. Ông muốn nói là tám người khác và tôi, chúng tôi sẽ luân phiên diễn. – Không, tất cả cùng một lúc. – Như thế đó, “cùng một lúc”? Dù sao, thì cũng không phải trong cùng một xuất diễn... – Phải, phải chứ, trong cùng một xuất diễn, và đêm nào cũng vậy. – Thế nhưng, không thể nào như thế! Chín chàng Hamlet trong chỉ một chàng Hamlet? – Chính xác. – A vâng, ông muốn nói là chàng thứ nhất vào, thì chàng thứ hai ra, rồi vào, tiếp theo là chàng thứ ba ra và cứ tiếp tục như thế. – Không, hoàn toàn không phải thế, bởi lẽ đến lúc ấy sẽ đặt ra vấn đề thứ tự xuất hiện trên sân khấu, là điều sẽ đụng đến quyền bình đẳng. Không ai có thể là người thứ nhất, hay người thứ hai, hay người thứ chín. Anh quên là mọi người phải có những cơ hội đồng đều. – Như thế, ông đề nghị sao đây? – Đồng một loạt. Tôi thả người xuống ghế. Ông giám đốc đứng dậy, đi quanh bàn làm việc của mình và đặt bàn tay lên vai tôi. – Hãy ngẩng đầu lên! Về mặt xã hội, người ta sẽ không trách cứ chúng ta được điều gì; hơn thế, về mặt nghệ thuật, chúng ta có cơ thành công lớn. Chúng ta đã có sẵn một đạo diễn sẽ nhận công việc này: kinh nghiệm rất thú vị, và thuộc loại tiền vệ. Sự bùng nổ của chàng Hamlet trong chín tính cách, anh hiểu chứ? – Tôi hiểu. Tâm lý của chiều sâu.[*] – Anh hoàn toàn hiểu rõ. Đến đây ông nghiêng người về phía tôi và xuống giọng nói thêm: – Nói riêng giữa chúng ta, sẽ không có ai cản anh át giọng những người khác. Những buổi diễn tập bắt đầu. Chúng tôi hơi bị chật chội trong phòng diễn viên và chúng tôi không ngớt làm khó chịu nhau trên sân khấu; ngược lại, một tinh thần tập thể mạnh mẽ nẩy sinh giữa chúng tôi. Chúng tôi cứ như thế đi đến tận ngày biểu diễn ra mắt. Tôi không biết làm cách nào mà chúng tôi diễn đến cuối cảnh thứ nhất, nhưng khi chúng tôi xáp vào cảnh ở nghĩa địa, tôi không tìm thấy cái sọ Yorick[**] của tôi, bởi vì người phụ trách đạo cụ đã nhầm và chỉ chuẩn bị có tám cái thôi. Vậy là tôi quyết định lấy cái sọ của anh chàng sát bên trái tôi; nhưng anh chàng này không đồng ý lắm, và cả hai chúng tôi ngã xuống huyệt. Trong lúc ấy, những anh chàng ở trên cũng bắt đầu choảng nhau bởi vì cái sọ của chúng tôi vẫn còn nằm trên sân khấu, có nghĩa tiếp tục tổng cộng có tám cái sọ, nhưng giờ đây là cho bảy diễn viên, mà mỗi anh lại muốn có tới hai sọ. Có cả thảy chín trường hợp rõ ràng bị giập, năm trường hợp bị tụ máu trên mặt và ba vết lở. Vậy thì ai là kẻ từng bảo Hamlet là một bi kịch của cá nhân?
_________________________ [*]Psychologie des profondeurs: ngày nay người ta gọi là “psychanalyse”. [**]Màn 5, cảnh 1 trong vở kịch Hamlet của Shakespeare: màn độc thoại nổi tiếng của Hamlet khi Hoàng tử nhìn thấy cái sọ của Yorick [anh hề trong triều đình, đã chết] do người đào huyệt khai quật.
-----------
“Hamlet” [chủ đề “Dân chủ”] dịch từ bản tiếng Pháp “Hamlet” của André Kozimor, trong Slawomir Mrozek, Le petit Mrozek illustré, minh hoạ của Chaval (Paris: Les Editions Noir sur Blanc, 2005).
Le petit Mrozek illustré tập hợp những tiểu phẩm từ những năm 1960 đến 1990, được sắp xếp theo chủ đề, viết trong thời tác giả còn ở Ba Lan cũng như thời sống lưu đày, mang một giá trị bất di bất dịch, từng đưa Slawomir Mrozek đến gần Ionesco, Beckett và cả Durrenmatt trong cái nhìn của người đọc.
------------- Đã đăng:
Di chúc của một kẻ lạc quan | Đồ cổ | Đám tang (truyện / tuỳ bút)
Một ngày nọ tôi đi dạo chơi trong rừng, gió từ đâu thổi đến ngay chân tôi một mẩu giấy phủ đầy một nét viết bất thường, như thể ai đó đã viết chữ xuống giấy trong bóng tối hoặc, ít nữa, trong vùng tranh tối tranh sáng. Thì ra đây đúng là nhật ký của một kẻ lạc quan... [Bản dịch Hoàng Ngọc Biên] (...)
Song thoại ngắn ngủi giữa hai người Ba-lan (kịch bản)
A.— Như thế là ông quả quyết, rằng ông đập bể răng tôi và chọc lủng bụng tôi vì lợi ích của tôi? | B.— Phải. Phải có ai đó đập anh. Nếu như không phải ta thì cũng là một người khác đã làm chuyện ấy. Và anh biết là ai... Nhưng kẻ kia hẳn đã làm anh bị hư hại nhiều hơn. Không những hắn cũng đập bể răng anh và chọc lủng bụng anh, mà hắn còn đập nát cái xương quai xanh của anh, rút những đầu móng và móc mắt anh ra nữa. Thế nên thay vì thù ghét ta, lẽ ra anh phải cám ơn ta... [Bản dịch Diễm Châu]
|
 |
Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ
Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021