thơ | truyện / tuỳ bút | phỏng vấn | tiểu thuyết | tiểu luận / nhận định | thư toà soạn | tư tưởng | kịch bản văn học | ý kiến độc giả | sổ tay | thảo luận | ký sự / tường thuật | tư liệu / biên khảo | thông báo |
văn học
Người tù

 

Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn,
riêng tặng Thận Nhiên & Nguyễn Xuân Thắng

 

JULIO CORTÁZAR

(1914-1984)

 

Julio Cortázar — tiểu thuyết gia, thi sĩ, phê bình gia, nhà viết truyện ngắn, và nhạc sĩ — sinh tại Brussels, nước Bỉ, năm 1914. Song thân là người Á-căn-đình. Sau Thế Chiến thứ Nhất, gia đình ông hồi hương, và ông lớn lên tại Á-căn-đình. Cortázar tốt nghiệp đại học sư phạm văn chương tại Buenos Aires vào năm 1935. Từ 1935 đến 1945, ông dạy học tại nhiều trường trung học khác nhau, và từ 1945 đến 1951, ông làm dịch giả cho một số nhà xuất bản. Trong thời gian đó, ông dịch trọn vẹn tác phẩm văn xuôi của Edgar Allan Poe, và nhiều tác phẩm của André Gide, Walter de la Mare, G.K. Chesterton, Daniel Defoe, và Jean Giono. Viện Đại Học Buenos Aires mời ông vào chức vụ Giáo Sư văn chương, nhưng ông từ chối vì chống lại chế độ độc tài Perón. Năm 1951, ông di cư sang Pháp và sống ở đó cho đến khi lìa đời vào năm 1984.
 
Năm 1981, tổng thống Mitterand trao tặng quốc tịch Pháp cho Julio Cortázar, và ông nhận vinh dự này, nhưng nhất quyết không từ bỏ quốc tịch Á-căn-đình. Song song với sự nghiệp văn chương, Cortázar còn là một nhà vận động chính trị. Ông viếng Cuba năm 1961 và Nicaragua năm 1983. Tiểu thuyết Libro de Manuel (1973) của ông đoạt giải văn học Prix Médicis năm 1974 và ông trao tặng tất cả tiền thưởng cho Mặt Trận Thống Nhất Chi-lê.
 
Trong hơn 30 năm sống ở Pháp, mỗi năm ông dành bốn tháng để làm việc như một dịch giả cho UNESCO (dịch từ tiếng Pháp và Anh sang tiếng Tây-ban-nha), và tám tháng còn lại để viết văn, làm thơ và chơi nhạc (ông còn là một nhạc sĩ jazz, chuyên chơi kèn trumpet!).
 
Julio Cortázar bắt đầu làm thơ và viết kịch bản từ những năm 1930, nhưng bắt đầu nổi tiếng vào năm 1951 với tập truyện ngắn Bestiario. Năm 1963, tiểu thuyết Rayuela đưa ông vào địa vị hàng đầu trong văn đàn quốc tế. Số lượng tác phẩm ông đã xuất bản hết sức đồ sộ, trong đó có những cuốn lẫy lừng như Final de juego (1956), Las armas secretas (1959), Los premios (1960), Historias de cronopios y famas (1962), Todos los fuegos el fuego (1966), La vuelta al día en ochenta mundos (1967), Último round (1968), 62/ Modelo para armar (1968), Libro de Manuel (1973), Octaedro (1974), Alguien que anda por ahí (1977), Un tal Lucas (1979), Queremos tanto a Glenda (1980), Deshoras (1982), vân vân.
 
Ông đoạt rất nhiều giải thưởng quan trọng, trong đó có "Prix Médicis" (như đã nêu trên) và "Orden de la Independencia Cultural Rubén Darío" (1984) — chính nhà thơ Ernesto Cardinal (1925~), khi ấy đang là Bộ trưởng Văn Hoá của Nicaragua, đã tận tay trao giải thưởng này cho Julio Cortázar.
 
Pablo Neruda (1904-1973) — nhà thơ Chi-lê đoạt giải Nobel Văn Chương 1971 — có lần nói: "Người nào chưa từng đọc Cortázar, người ấy là kẻ mắc đoạ".

 

___________________

 

NGƯỜI TÙ

 

NGƯỜI TÙ:

Tôi không đòi hỏi gì nhiều. Một mẩu bánh mì, một chiếc bánh thịt, một chút ánh sáng để ngón cái và ngón giữa cầm lấy. Tất cả điều tôi cần chỉ là một hộp diêm để nghe tiếng lạo xạo của những con kiến bị giam tù đang đi lòng vòng bên trong. Ngay cả nếu nó trống rỗng; tôi chắc chắn rằng nếu tôi giữ nó sát vào lỗ tai, tôi sẽ nghe tiếng lạo xạo ấy.

 

LÍNH CANH:

Cấm nói, trừ khi nói tiếng Pháp hay tiếng Ý.

 

NGƯỜI TÙ:

 

Rủi quá. Đó chính là những thứ tiếng mà tôi bỏ lại ở nhà vào đêm tôi bị bắt. Họ không cho tôi có thì giờ để tôi mang chúng theo. Tôi chỉ kịp mặc quần lót, thì ông cán bộ với cái mặt đỏ au đã bắt đầu đá đít tôi khiến tôi phải hấp tấp. Họ lôi tôi đến đây, và cái tiếng Pháp với tiếng Ý của tôi bị bỏ lại, vất vào một xó nào đó. Tôi tưởng tượng chúng sẽ đói. Anh có nghĩ rằng một người nào đó của chính quyền sẽ đến cho chúng ăn một thứ gì đó chăng?

 

LÍNH CANH:

Tôi chẳng biết gì cả.

 

NGƯỜI TÙ:

Giống như những côn trùng, những con chữ loanh quanh lui tới, càng lúc lại càng xanh xao và kiệt sức hơn. Trước hết, những liên từ sẽ chết, thân xác của chúng là những gì yếu đuối nhất và dễ dàng thay thế nhất.

 

LÍNH CANH:

Những liên từ.

 

NGƯỜI TÙ:

Rồi đến những trạng từ và những tính từ. Cái chết của những tính từ thì sẽ rất buồn, như những ánh đèn nhấp nháy rồi phụt tắt. Ai cũng biết tính từ là nguồn toả sáng của ngôn ngữ.

 

LÍNH CANH:

Xử tử những tính từ!

 

NGƯỜI TÙ:

Những động từ sẽ cầm cự đến cuối cùng. Và những danh từ. À, chúng không dễ dàng đến thế. Không phải ai cũng có thể đánh văng một danh từ, hình dung thử xem. Bánh mì. Ai sẽ giết chữ này? Và Cây thông. Cái rìu chưa được chế tạo có thể chặt nó ngã xuống, không có sự im lặng nào sẽ dỗ dành cho những cành cây đầy những con chim non nín đi được.

 

LÍNH CANH:

Trí tưởng tượng của ông lên cơn sốt rồi (giở xem một cuốn cẩm nang). Ông mắc chứng cuồng chữ, liên tưởng điên loạn, và ngộ biện. Có lẽ còn thêm bệnh nhớ sai và lý luận mơ hồ.

 

NGƯỜI TÙ:

Và tôi đói. Rất đói.

 

LÍNH CANH:

Chúng tôi sẽ giết ông trong chốc lát, rồi cơn đói của ông sẽ trôi qua.

 

NGƯỜI TÙ:

Tôi sẽ ăn chính tôi thành từng miếng nho nhỏ, mỗi lần gặm một chút.

 

LÍNH CANH:

Dĩ nhiên ông vẫn luôn luôn có thể cứu mạng chính mình nếu ông thú nhận ai đang nắm kế hoạch của Chiến Dịch H.

 

NGƯỜI TÙ:

Dĩ nhiên tôi vẫn luôn luôn có thể cứu mạng chính mình nếu tôi thú nhận ai đang nắm kế hoạch của Chiến Dịch H.

 

LÍNH CANH:

Nhưng . . .

 

NGƯỜI TÙ:

Đúng thế.

 

 

-----------------------
Dịch từ nguyên tác tiếng Tây-ban-nha:"El preso", trong Historias de cronopios y de famas [1962] (Madrid: Ediciones Punto de Lectura, 2004).

 

 

Những tác phẩm khác của Julio Cortázar qua bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn:

 
Câu chuyện không dạy đời  (truyện / tuỳ bút) 
"Tôi đến đây để bán cho ngài những lời trăn trối cuối cùng của ngài," người đàn ông nói với nhà độc tài. "Những lời trăn trối rất quan trọng, nhưng trong giây phút cuối cùng chúng sẽ không bao giờ tự nhiên bật ra đúng như ý ngài muốn, trái lại, ngài mua những lời này và ngài sẽ thốt chúng ra một cách thích nghi vào khoảnh khắc nghiêm trọng ấy để sau này hậu thế sẽ dễ dàng nhìn thấy ngài mang một định mệnh lịch sử" ... (...)
 
Những thảo viên nối liền  (truyện / tuỳ bút) 
... Ông nếm cái khoái lạc có vẻ khá kỳ quặc là vừa đọc từng hàng chữ vừa tự tách mình ra khỏi những sự vật chung quanh, và cùng lúc vẫn cảm thấy đầu mình đang tựa êm ả lên lớp nhung xanh lục của chiếc ghế... (...)
 
Về truyện ngắn và cực ngắn  (tiểu luận / nhận định) 
[...] tiểu thuyết thắng nhờ đánh kéo dài để lấy điểm kỹ thuật, còn truyện ngắn thì phải thắng nhờ cú đo ván... điều đáng kinh ngạc về những truyện chạy đua với đồng hồ là chúng tạo ra được một cú sét đánh từ một nhúm chất liệu tối thiểu. (...)
 
Mùa của bàn tay  (truyện / tuỳ bút) 
Lúc xế chiều tôi hẳn sẽ mở cánh cửa sổ thông ra khu vườn, chỉ hé một chút, và bàn tay ấy hẳn sẽ dịu dàng leo xuống góc bàn viết, lòng tay hiếm khi chạm vào đó, những ngón tay duỗi mềm và có vẻ như bối rối, cho đến khi nàng đến nghỉ ngơi trên chiếc dương cầm, giữa cái khung ảnh, hay đôi khi trên tấm thảm màu rượu chát. (...)

 


Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ

Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021