Người Việt dựng bàn thờ vì sợ ma. Nhưng tại sao lại sợ ma? Người chết ghét người sống vì người sống còn sống, còn nhe răng ra được, còn liếm răng thật hay giả, còn miệng, còn trôn, còn biết nói, còn đói khát, còn hát karaoke, còn lường gạt và tặng hoa cho nhau, còn mua vé xổ số, còn hy vọng, còn cơ hội lâm đủ thứ bệnh hiểm nghèo hay tự tử bằng súng, dao hay thuốc độc.

Người Việt vào đầu thế kỷ 21 hay dựng bàn thờ bằng gạch men, màu hồng, thứ mà người ta chỉ dùng trong toa lét ở nước ngoài. Con cháu phải lo cho ông bà đi giải hàng ngày. Người chết không ăn uống nhưng vẫn phải bài tiết thường xuyên. Con cháu sẽ phải hốt những bãi ô uế của tổ tiên cho đến tận thế, và có lẽ cả sau ngày tận thế nữa.

Người Việt thường dựng bàn thờ trong phòng khách. Phòng khách của người Việt vừa âm u, hắc ám, vừa lấp lánh nhiều màu. Phòng khách của người Việt là một cái mồ sống động, một đám ma tổ chức trong một disco tưng bừng. Vừa khóc, vừa cười, vừa nhảy không đúng nhịp, người Việt đi đám ma 24 trên 24, 365 ngày một năm, để chuẩn bị cho đám ma của chính mình.

Trước khi có nhiếp ảnh, người Việt thờ hình vẽ. Nhà càng nghèo, chân dung ông bà càng đơn sơ, chung chung, mắt to mắt nhỏ, mũi tẹt hơn ngoài đời, môi không linh động, không thể mấp máy. Có lẽ trong một ngày gần đây, người Việt sẽ thờ băng DVD của những người đã khuất.

Nói đến bàn thờ, tôi phải kể chuyện này: tuổi dậy thì, tôi yêu thầm một người em họ tên Xoăn. Xoăn mặt trái xoan, môi thắm, mắt luôn rực lên như sắp sửa cười. Lại nhà Xoăn chơi, tôi ngủ qua đêm ở phòng khách, trước bàn thờ. Xoăn ngủ với cô tôi trong buồng. Trăn trở cả đêm, tôi nghe, hay tưởng tượng tôi nghe, tiếng thở dài của Xoăn sau cái màn xơ xác, mảnh khảnh, lốm đốm những vết mờ ảo. Lăn tới lăn lui, dãn người rồi co ro, tủi thân, háo hức, tôi chỉ muốn xé hay vạch màn ngay lập tức để chồm lên Xoăn, và có lẽ cả lên cô tôi nữa, tuy đứng tuổi nhưng vẫn nõn nà. Đã lỡ thì lỡ luôn. Gần sáng, khi gà đã gáy, tôi mới thiếp ngủ. Bỗng tôi nghe cô tôi la toáng lên: “Quần mày đâu! Sao mày dám tụt quần trước bàn thờ!” Tỉnh dậy, tôi thấy mình cởi truồng, dương vật chĩa thẳng vào cái mặt thâm môi, hí mắt của chú tôi sau hoa quả và nhang khói. Đỏ mặt, cô tôi đuổi tôi ra khỏi nhà ngay lập tức. Thấy tôi không quần, Xoăn liền tụt quần cho tôi mặc. Lòng xao xuyến, tôi lủi thủi đến bến xe, cái quần của Xoăn như một lớp da mát dịu an ủi. Tuy không có cơ hội nhìn Xoăn một lần nữa, tôi vẫn còn giữ cái quần rực rỡ hoa mai cho đến bây giờ. Tuy đã có vợ, thỉnh thoảng tôi vẫn lấy quần của Xoăn ra xem. Áp mặt vào quần, hít hít, rưng rưng nước mắt, tôi nhớ lại tuổi thơ trong trắng mà ngậm ngùi.