Nizar Kabbani được xem là nhà thơ Ả Rập ảnh hưởng nhất và danh tiếng nhất của thời hiện đại. Với sự nghiệp kéo dài năm mươi năm ông đã xuất bản năm mươi tập thơ, và được xem như là nhà thơ tình vĩ đại nhất của Thế giới Ả-Rập. Kabbani đặc biệt luôn luôn tranh đấu cho nữ quyền, thúc giục người đàn bà phải đứng lên làm chủ đời sống, thân thể, và định mệnh của mình. Ông chủ trương giải phóng phụ nữ sau nhiều thế kỷ ngự trị bởi đàn ông trong Thế giới Ả-Rập. Kabbani khai sáng sự thay đổi thái độ đối với tính dục, nhục dục và quyền của người đàn bà được ngợi ca sự hoan lạc của tình yêu. Kabbani cho rằng tự do của thân thể là con đường dẫn đến sự tự do tâm linh cho tất cả mọi người, vì thế ông chủ trương phải giải phóng thế hệ mới thoát khỏi sự dồn nén, sợ hãi, và xóa bỏ mọi cảm giác tội lỗi, lúng túng đối với tình dục.

Tình yêu luôn luôn là chủ đề chính trong tác phẩm của Nizar Kabbani. Ông thiết lập tình yêu như là một chủ đề độc lập trong thơ Ả Rập hiện đại, và bỏ cả đời để phát triển, khai phá chủ đề này. Ông luôn luôn nỗ lực tìm hiểu đàn bà, cũng như cố gắng thay đổi mối liên hệ giữa đàn ông và đàn bà thành một mối liên hệ cởi mở hơn, dù phải đối đầu với nhiều vấn đề phức tạp, rắc rối ở xứ sở ông. Kabbani đã dành cả đời ông cho phụ nữ bằng cách chia sẻ tình cảm và vấn đề phụ nữ qua những tác phẩm của ông.

Nizar Kabbani sinh tại Damascus, Syria, ngày 21 tháng 3, 1923. Khi còn bé Kabbani đã yêu thích âm nhạc và hội họa. Ông thường nằm trên giường và, trong trí tưởng, tự vẽ ra những đường nét và hình dáng trong bóng tối, sáng tạo ra những màu sắc và hình thể mới. Những trầm tư về màu sắc sau này hiển lộ trong thi tập Vẽ Bằng Chữ. Kabbani viết bài thơ đầu tiên vào năm 1939 lúc mới mười sáu tuổi trong một chuyến du hành từ Beirut sang Ý. Kabbani tốt nghiệp cử nhân luật khoa tại Đại Học Damascus. Tuy nhiên, ông không thích môn học này và thuở còn đi học hay nguệch ngoạc những bài thơ tình bên lề sách vở khi ngồi nghe giảng bài trong lớp học.

Năm 1944, Kabbani xuất bản tập thơ tình đầu tiên ở Damascus. Trong tập thơ này nhà thơ hai mươi mốt tuổi đã mô tả việc ông khám phá ra thế giới của đàn bà và thế giới của tình yêu. Tập thơ đầy hình ảnh tính dục, được xuất bản trong thời kỳ tình yêu và tính dục là chủ đề bị cấm đoán trong xã hội Ả-Rập, nhất là giữa lớp trẻ. Tập thơ bán hết trong vòng một tháng. Những bài thơ trong tập thơ này lan truyền nhanh chóng, và bài thơ Ngực Em đã khiến Kabbani lừng danh như sóng cồn:

Hãy mở kho báu ra!

Để trần bộ ngực cháy bỏng của em

Đừng dập tắt ngọn lửa bị giam tù.

Ngực em là hai bức tranh tuyệt vời nhất

Hai trái cầu bằng tơ dệt buổi sáng độ lượng

Cho nên hãy đến gần anh hỡi con mèo nhỏ

Hãy buông thả mình

Đến gần

Suy nghĩ về số phận của bộ ngực em

Mỗi khi chuyển mùa

Đừng sợ

Dại dột thay là cô gái che dấu bộ ngực của mình

Và để tuổi xuân qua đi mà không được hôn.

Tôi kéo thân thể nàng sát vào mình

Nàng không chống cự không nói năng

Ngây ngất nàng ngả ngớn trên người tôi

Và hiến dâng bộ ngực run rẩy

Và nói trong cơn mê đắm

“Em không cưỡng được chạm vào lửa”

Sinh viên tụ tập đọc bài thơ này của ông, chép trong sách vở, và thơ của Kabbani xuất hiện trên bảng đen trong những trường học ở Damascus. Sự ra đời của tập thơ này đã thiết lập Kabbani như là nhà thơ tình nói về những vấn đề xã hội. Tập thơ gồm 28 bài viết bằng thể mới, giản dị, trực tiếp và thành thật xuất hiện vào cuối Thế Chiến Thứ Hai khi xã hội Damascus đang trải qua một cuộc chuyển hóa. Cho đến giữa thế kỷ hai mươi, đời sống văn chương vẫn cách biệt với đời sống quần chúng vì được uốn nắn bởi những ước lệ cổ xưa. Kabbani hiện thân cho những nhu yếu của thế hệ mới đòi hỏi xã hội phải cởi mở và tự do. Ông phá vỡ những thành lũy câm nín về tình yêu, tính dục và xây dựng một nền thơ tình giải phóng hiện đại. Điều này đã tạo ra những rối loạn ở Syria và các xứ Ả Rập khác, đồng thời ông cũng bị phía bảo thủ công kích dữ dội.

Kabbani dùng chữ nghĩa bình dị và văn thể giản dị để giới thiệu một cú điệu mới. Xuất bản một tập thơ như vậy ở Damascus vào thập niên 40 đòi hỏi rất nhiều can đảm và bạo dạn, bởi vì Kabbani đã tách mình ra khỏi những giá trị công ước của xã hội cùng những luật lệ cứng nhắc của thi ca, và các chủ đề truyền thống hiện hữu lâu đời.

Thế giới Ả-Rập luôn nôn nóng chờ đợi bài thơ kế tiếp của Kabbani, bất cứ là chủ đề gì. Thơ của Kabbani xâm nhập ở những quán cà phê, đường phố, trường học, và cả công sở. Thật khó tưởng tượng thế giới Ả-Rập nếu không có Nizar Kabbani.

Kabbani qua đời năm 1998.

--------------------------------------------------------

Những bài thơ trích dịch sau đây được lấy ra từ các tập thơ của Nazir Kabbani, Arabian Love Poems (Colorado Springs: Three Continentals Press, 1993) và Salma Khadra Jayyusi, Modern Arabic Poetry: An Anthology (New York: Columbia University Press, 1987)

Hỡi em yêu

Nếu như em ở cùng một mức điên cuồng với anh,

Hãy vứt bỏ nữ trang,

Bán đi tất cả những vòng đeo tay của em,

Và ngủ trong mắt anh.

*

Tình yêu của em,

Hỡi em với đôi mắt sâu thẳm,

Cùng cực,

Huyền bí,

Linh thiêng.

Tình yêu của em, như sinh và tử,

Không thể nào lập lại.

*

Khi anh yêu

Anh biến Shah của Ba Tư

Thành một tín đồ của anh

Anh khiến Trung Quốc phải phục tùng mọi mệnh lệnh của mình

Anh dời biển cả khỏi những nơi chốn quen thuộc của chúng

Và nếu anh muốn

Anh có thể điều khiển đôi tay của thời gian.

*

Anh là tiên tri của tình yêu

Đem những ngạc nhiên đến cho đàn bà.

Nếu như anh không rửa ngực em bằng ruợu,

Thì nó đã không bao giờ phát triển.

Phép lạ khiêm nhường của anh

Khiến đầu vú em nẩy nở.

*

Em hãy cởi quần áo ra.

Hàng thế kỷ rồi

Chưa có phép lạ.

Em hãy cởi quần áo ra,

Anh câm nín,

Và thân thể em biết tất cả mọi ngôn ngữ.

*

Anh muốn biến em thành một mẫu tự duy nhất

Trong đó anh ước ao

Nhịp điệu của mưa,

Bụi của trăng,

Nỗi buồn của những đám mây xám,

Niềm đau của những chiếc lá liễu rụng

Dưới những bánh xe của mùa thu.

*

Buổi sáng tháng ba ấy khi em đến với anh

Như một bài thơ đẹp

Mặt trời và mùa xuân đến với em.

Trên bàn giấy anh

Biến thành màu xanh

Trước mắt anh tách cà-phê

Cạn trước khi anh uống

Khi em xuất hiện

Đoàn ngựa phi

Trong bức tranh trên tường

Rời bỏ anh

Để chạy đến bên em.

Buổi sáng tháng ba ấy khi em đến thăm anh

Thân thể trái đất run rẩy

Một vì sao sáng rực

Rơi một nơi nào đó trên trần gian.

Trẻ con tưởng vì sao

Là chiếc bánh mật

Đàn bà nghĩ vì sao

Là chiếc vòng tay làm bằng ngọc

Đàn ông cho rằng vì sao

Là dấu hiệu từ cõi trời.

*

Khi anh nói với em:

“Anh yêu em”

Anh biết,

anh đang lãnh đạo một cuộc đảo chánh

Lật đổ luật lệ bộ lạc,

Rằng anh đang dóng tiếng chuông thị phi.

Anh muốn nắm quyền

Để tăng số lá

Trong rừng.

Anh muốn làm đại dương xanh hơn

Và trẻ con hồn nhiên hơn.

Anh muốn chấm dứt thời đại man rợ

Và giết vị Caliph cuối cùng.

Chủ ý của anh

Khi yêu em

Là để đập đổ những cánh cửa khuê phòng

Để bảo vệ ngực đàn bà

Khỏi răng của đàn ông:

Để cho bầu vú họ,

Nhảy múa hân hoan trong không trung.

Khi anh nói

“Anh yêu em”

Anh biết,

Anh đang khai sáng ra một mẫu tự mới

Cho một thành phố không biết đọc

Anh đang tụng những bài thơ của mình

Trong một sảnh đường trống không/

Và anh đang dâng rượu

Cho những kẻ không biết

Những niềm vui của cơn say.

Khi anh nói

“Anh yêu em”

Anh biết,

Bọn man rợ sẽ theo đuổi anh

Với những cây thương độc,

Với cung và tên.

Hình anh sẽ bị dán

Trên tất cả những bức tường.

Dấu tay anh

Sẽ bị phân phát cho tất cả các trạm cảnh sát

Một giải thưởng lớn

Sẽ được trao cho

Bất cứ kẻ nào giao đầu anh cho họ

Để treo trên các cổng thành phố

Như trái cam xứ Palestine.

Khi anh viết tên em

Trong cuốn sổ tay của hoa hồng

Anh biết,

Tất cả những kẻ mù chữ,

Tất cả những người bệnh hoạn và bất lực

Sẽ đứng dậy chống lại anh.

Khi anh quyết định giết vị Caliph cuối cùng

Để khủng bố

Sự thiết lập một quốc gia của tình yêu

Tôn phong em làm nữ hoàng.

Anh biết,

chỉ có loài chim

Sẽ hát về cuộc cách mạng cùng anh.

*

Ánh sáng quan trọng hơn ngọn đèn,

Bài thơ quan trọng hơn cuốn sổ tay,

Và nụ hôn quan trọng hơn đôi môi.

Những lá thư anh viết cho em

Thì vĩ đại và quan trọng hơn hai chúng ta.

Đó là những tư liệu duy nhất

Bằng vào đó người ta sẽ khám phá ra

Vẻ đẹp của em

Và cơn điên của anh.

*

Hôm qua anh nghĩ

Về tình yêu của anh cho em

Anh nhớ

Những giọt mật trên môi em,

Anh liếm sạch

Khỏi bức tường của trí nhớ mình.

*

Làm ơn

Kính trọng sự im lặng của anh,

Im lặng là vũ khí tốt nhất của anh

Em có cảm thấy những lời lẽ

Khi anh làm thinh?

Em có cảm thấy cái đẹp của những gì anh nói

Khi anh không nói gì cả.

Anh là biển cả của em,

Đừng hỏi anh

Về chuyến du hành sắp đến.

Em chỉ cần

Quên đi những bản năng thế tục

Tuân theo những luật lệ của biển cả

Xâm nhập anh như một con cá điên,

Chẻ con thuyền,

Chân trời,

Đời anh

Thành từng miếng.

Hãy giữ im lặng,

Giọng nói đẹp nhất

Là lời nói của hai bàn tay em

Trên bàn.

Anh chinh phục vũ trụ bằng ngôn ngữ

Anh cưỡng đoạt tiếng mẹ,

Ngữ pháp, văn phạm,

Những động từ, và những danh từ

Anh xâm nhập trinh tiết của sự vật

Và hình thành một ngôn ngữ khác

Một ngôn ngữ che dấu bí ẩn của lửa

Và bí mật của nước

Anh rọi sáng thời đại sắp đến

và chận đứng thời gian trong mắt em

Xóa đi lằn răn phân chia

Khoảnh khắc này và những năm.