Đã từ rất lâu rồi, Kal không đi “ném đá” ai, bởi vì luôn tâm tâm niệm niệm rằng phê bình và chỉ trích là hai điều hoàn toàn khác nhau.

Nhưng vì một ngày đẹp trời, trong lúc đang viết truyện, vô tình đọc được một bài chỉ trích Lolita do Dương Tường dịch, bao nhiêu ý tưởng và cảm hứng của Kal bay hết sạch chỉ vì cười lăn, cười đến sặc cả sữa chua -__-

Thủ phạm là hai cái bài chỉ trích bác Dương Tường này đây: Link 1 và Link 2.

Chẳng may va phải chủ đề ưa thích, Kal trong lúc bốc đồng quá mức, đã viết ra cái bài này. Có động chạm tới ai, xin thông cảm. Em chỉ là một trong đám dịch giả trẻ thế hệ 8x “còn quá non trẻ và chưa đủ vốn sống để dịch hay” mà thôi.

Bản thân Kal không ưa gì Lolita (sai gu), và cũng không phải fan của bác Dương Tường (không quan tâm tới người nổi tiếng), nhưng dĩ nhiên, Kal cực kỳ tò mò. Tò mò không phải vì “Với nội dung ấy, liệu “Lolita” có đáng được ca ngợi đến thế chăng?” mà bởi chính bản thân câu hỏi ấy.

Ừ, sao nhỉ? “Không phải ngẫu nhiên mà dư luận Âu Mỹ – vốn phóng khoáng hơn ta bội phần – đã kết án (gọi đó là “tranh cãi” là cố ý làm nhẹ vấn đề) ngay khi “Lolita” được phát hành lần đầu. Từ ấy đến nay tuy đã hơn nửa thế kỷ, song một tác phẩm nội dung phi luân và vô đạo đức vẫn là phi luân và vô đạo đức, không nhãn hiệu “văn học” nào che đậy được!“

A nha, biết làm sao được, thế giới vốn suy đồi, cho nên Lolita mới chễm chệ nằm trong danh sách 100 Cuốn sách Hay nhất Mọi thời đại của Thư viện Thế giới hay danh sách 100 cuốn tiểu thuyết Hay nhất thế kỷ 20 của Thư viện Tân thời.

Thế đấy, mới vào bài bình luận, Kal đã đo ván thẳng cẳng, bởi vì không thể ngừng rùng mình nghĩ tới cái ngày mà Kim Bình Mai được bình luận chỉ mang cái mác văn học bởi nó là một cuốn dâm thư. Thật muốn lấy cái gối bông ra đâm đầu tự tử.

Trong lúc hoang mang bối rối, thật muốn bình loạn lại một cái lời bình. Chú ý, Kal đang troll, troll triệt để đấy nhé.

Chương 1:

Kal:

a) “She” là cô, là chị, là em, là ả, là mụ, là bác, thậm chí là nó, chỉ một người không biết!

Đại từ nhân xưng của tiếng Việt có rất nhiều, với mỗi từ lại mang một sắc thái khác nhau, mà sắc thái khác nhau này cho dù có hơi hơi hướng giống nhau ở số đông, lại vẫn mang khẩu vị riêng của từng người. Với Kal, “Nàng” thì có cái gì đó mê say và phảng phất cao cao tại thượng, giống như cảm giác mê mẩn trước hoa huệ hay hoa lan. “Em” thì ngọt ngào và quyến rũ, sự đắm đuối trước hoa hồng. “Ả” đôi khi ám chỉ sự xấu xa, nhưng đôi khi lại có cái gì đó mê hoặc yêu mị…

Với mỗi đại từ nhân xưng khác nhau, người dịch sẽ đem đến cho người đọc một bầu không khí khác nhau, một cảm nhận khác nhau. Ai có thể nói chắc cảm nhận của Dương Tường khi dùng “em” là sai và của HA là đúng, và ngược lại. Bởi vì cái gọi là cảm nhận đã mang đậm tính cá nhân, không thể phân biệt đúng sai.

Người đọc khi đọc một tiểu thuyết dịch, không chỉ tiếp cận cảm thụ của tác giả khi đổ tâm huyết ra để dệt nên những câu chuyện, người đọc còn tiếp cận với cảm thụ của dịch giả khi đổ tâm huyết ra chuyển tải câu chuyện ấy. Chỉ đơn giản bởi vì không có cùng cách cảm thụ với dịch giả mà chế nhạo nó, người bình luận quả thật đã quá tự tin khi cho rằng tất cả mọi người đều có chung cách cảm thụ với mình.

Cảm nhận cá nhân thì về chuyện đại từ nhân xưng này, Kal đồng ý với bác Dương Tường toàn tập. Dịch là “nàng”, mất cả cái hay của truyện.

b) Khó đỡ. Có ai đó nói người bình luận đã nhìn nhầm 10 thành 1. Cái đó thì có thể, nhưng chẳng lẽ có thể nhìn nhầm ten thành one sao? Hoặc có lẽ người bình luận không biết rằng một feet có 12 inch chứ không phải 10 inch. Cho nên mới suy ra rằng 4′ 10 ” = 4.10 feet = 4.1 feet.

Kal cũng biết làm toán đấy nhé. 4 feet = 4 * 30.48 cm = 121.92 cm. 10 inch = 10 * 2.54 cm = 25.4 cm.

4 feet + 10 inch = 121.92 cm + 25.4 cm = 147.32 cm. Bác Dương Tường sai số 1 cm.

Kết luận thật kỳ diệu, thật đáng ngạc nhiên. Hãy cùng kêu lên Ơ-rê-ka!

c) “She was Lola in slacks. She was Dolly at school.”

Kal tự hỏi có phải là Kal quá ngu ngốc nên mới đọc ra sự đối lập đen trắng ở đây, giữa bé gái mà mọi người thấy, bé gái đúng với tuổi của mình, và Lolita của Humbert hay không.

Hoặc nếu không thì cũng quá là hoang tưởng khi đọc ra trong đoạn dịch của người bình luận “Trong áo quần nghiêm chỉnh nàng là Lola. Ở trường học nàng là Dolly. ” rằng bé cưng đến trường mà quần áo không hề “nghiêm chỉnh”.

Bất giác lại cực kỳ tâm đắc với câu “Đọc cũng phải có nghệ thuật” nghe được từ thầy giáo dạy văn vào một thời xa lắc xa lơ.

d) “dotted line” “dotted line”, chỉ vài câu “trên dòng kẻ bằng những dấu chấm” cũng đủ tốn bao nhiêu giấy mực.

Bản thân Kal cho rằng nếu cụm từ “trên dòng kẻ bằng những dấu chấm” được đổi thành “trên dòng kẻ của những dấu chấm” thì Kal sẽ thích hơn. Nhưng Kal không cho rằng bác Dương Tường có gì sai.

Rốt cuộc thì tại sao tác giả lại dùng “dotted line” mà ko dùng cái gì khác? Chẳng phải vì cái cụm từ này quá quen thuộc, quá phù hợp để làm một hình ảnh ẩn dụ hay sao? Và nếu người dịch có chọn dịch nguyên nghĩa, và ko giải thích thì đó là quyền không coi người đọc Việt Nam thiếu hiểu biết hoặc thiếu thường thức cơ bản hơn người đọc Anh đến nỗi không biết giấy có những dấu chấm nó là cái gì. Còn lỡ có ai không hiểu, thì đành chấp nhận vậy, cũng như Nguyễn Tuân đành chấp nhận không phải em lớp 5 nào cũng hiểu được dòng  sông như “áng tóc trữ tình” là bởi vì nước rất giống những lọn tóc chảy dài trên vai mỹ nhân.

Bởi vì bản thân Kal hiểu một cách hoàn hảo và còn thấy thú vị 100% trước cách dùng của tác giả cũng như 95% cách chuyển của bác Dương Tường, thật chỉ biết thốt lên ” Thiên hạ thật thừa thời gian.”

Dịch một tác phẩm sang tiếng Việt, không có nghĩa là “Việt hóa” tác phẩm. Không phải cứ cái gì cũng phải đi tìm một cụm từ thuần Việt với hy vọng người đọc sẽ dễ hiểu mới là tốt. Không nhất thiết phải hạ thấp người đọc đến mức có bao nhiêu ẩn ý của tác giả thì phải phơi bày ra hết, cũng như không nhất thiết phải đem nỗi sợ hãi dịch “word-by-word” ra để bắn phương pháp ẩn dụ tới gạch vụn cũng không còn. Ít nhất đó là quan điểm của Kal.

Một lần chứng kiến một truyện tranh kinh điển của Nhật bị biến thành rác chỉ vì “Việt hóa”, và một lần chứng kiến người sửa bản dịch của mình đem bao nhiêu ẩn dụ diễn giải ra bằng hết đủ để Kal ủng hộ bác Dương Tường 100% trong cách dùng từ của bác.

Kal:

Nghe một câu được tách ra khỏi khổ, quả thật có vẻ như người bình luận thật là thông thái. Nhưng hãy đọc nó trong cả khổ.

“Có ai trước em không nhỉ? Quả thật là đã có. Trên thực tế, có thể sẽ chẳng bao giờ có Lolita nào hết nếu vào một mùa hè nào đó, tôi đã không yêu một bé gái…”

Chợt nhớ tới xa lắc xa lơ khi luyện thi TOELF, có một câu nghe như thế này. “She is bad”. Hai lựa chọn: a) He thinks she is bad. b) He doesn’t think she is bad. Lựa chọn đúng: b. Đó là bởi vì nghe có ngữ điệu mà đọc có văn cảnh.

Phải, đúng là có thể sẽ có một độc giả nào đó ngây ngô tới mức đọc văn cảnh trên mà “nhầm tưởng Humbert muốn biết Lolita có anh chị nào hay không”. Nhưng nếu 100 tác giả và dịch giả thì 100 đều chăm chăm lo lắng làm thế nào dễ đọc nhất cho mọi độc giả thì chúng ta đã chỉ có toàn Alexander Dumas mà không có Victor Hugo. Chẳng phải ai hơn ai, mà mỗi nhà văn một vẻ, và truyện cũng có thể kén người đọc như người đọc kén truyện cho nên bên cạnh “Lục Vân Tiên” mới có “Kiều” và câu “Con ong đã tỏ đường đi lối về” của Nguyễn Du.

(Nguyễn Du ở thời này chắc ngất, bởi vì một ngày nào đó sẽ có một ai đó hiên ngang lẫm liệt đứng lên chất vấn: Tại sao ông lại cho ong đốt Kiều? Mô phật.)

(Cảm thụ cá nhân: Bác Dương Tường dịch bốc hơn bạn bình luận rất nhiều. Đọc có cảm giác có thể nhập được vào mạch cảm xúc của nhân vật. Còn khi ghép câu dịch của bạn bình luận vào thì Kal không thấy bốc, còn thấy hóc như nhai xương cá.)

Kal:

Câu ví dụ của người bình luận và câu dịch của bác Dương Tường không có giá trị so sánh, bởi vì người bình luận đã không “read-between-the-line”. Đồng thời đánh đồng nội dung nói về một sự việc khách quan và nội dung nói về sự việc chủ quan. Cái câu này đâu có nhấn mạnh vào việc Humbert có Lolita hay không đâu. Theo cảm nhận của Kal khi đọc câu này trong văn cảnh, nó thể hiện việc Humbert tự bạch rằng chính bản thân mình cũng đã từng là người bình thường lắm.

Cái mẫu “trên thực tế” “có thể sẽ” nếu đổi thành như thế này:

“Trên thực tế, có thể sẽ chẳng bao giờ có nước Việt Nam nghèo nàn trong lòng tôi, nếu ngày đó tôi không nhìn thấy tất cả những đau khổ của đồng bào mình.” thì lại là hợp lý, bởi vì cái “thực tế” muốn được nhắm tới không phải là thực tế “tôi nghĩ Việt Nam nghèo nàn”, mà là thực tế “tôi đã từng cho rằng Việt Nam giàu đẹp”.

(Cảm nhận cá nhân: Trong cả câu dịch của bác Dương Tường và người bình luận, nếu dịch là “bé gái đầu tiên ấy” thì hẳn sẽ hay hơn và không bỏ qua từ ‘certain’ hơn. Bản thân Kal thì cho rằng từ ‘certain’ là một từ đắt trong câu này.)

Cái phần Nói thêm chính là phần làm Kal sặc sữa chua. Thế nếu có người nói “Con thỏ nhỏ của tôi thật xinh đẹp”, thì có nghĩa là người đó gian dâm với thỏ???

Kal:

“ganh tị” và “thèm muốn”… giữa “tôi ganh tị với cái anh có” và “tôi thèm muốn cái anh có”, quá là same same đi. Có chăng thì sự mãnh liệt của từ “thèm muốn” cao hơn một bậc.

Ban đầu Kal quả thật muốn nói, bác Dương Tường quả thật không nên dịch misinformed thành ngây ngô, bởi vì hai nghĩa xa nhau cả dặm. Thế rồi càng đọc đi đọc lại, và đọc câu trong văn cảnh của nó chứ không đọc riêng rẽ, Kal càng nghiêng về bác Dương Tường mới chết chứ. Nghiêng về, không phải đồng ý. Có nghĩa là thà dịch “ngây ngô”, cho dù cách xa cả dặm với “misinformed” vẫn còn gần ý hơn là “không thấu đáo”.

Có một cách dùng của misinformed là đi đôi cùng với ignorant, hiểu nôm na ra thì là “bị ngu hóa” hay “ngu muội” ấy. Không phải là họ “không thấu đáo” mà là họ bị bịt mắt bởi những giáo điều. Cả ba từ “misinformed”, “simple”, “noble-winged” chỉ hàm ý một điều đó thôi, sự trong trắng thanh cao đầy ngu muội.

Chưa bàn tới việc cách hiểu này là đúng hay sai, hãy bàn tới cái sự phi logic của câu phản bác “Thưa quý vị bồi thẩm, tang vật số một là cái mà những thiên thần thượng đẳng, chất phác mang đôi cánh cao quý, không thấu đáo sự tình nên đã ganh tị.”

Nếu hiểu thấu đáo sự tình để không ghen tị, thì các thiên thần thượng đẳng sẽ hiểu cái gì? Bản chất phi luân trong mối tình của Humbert? Thế nếu không thấu đáo cho nên ghen tị thì các thiên thần đã không thấu đáo cái gì? Chuyện tình của Humbert là một chuyện tình trái luân thường đạo đức. Ai sẽ ghen tị với một chuyện tình như thế? Để có thể ghen tị với Humbert, hẳn các thiên thần thượng đẳng sẽ phải không có thông tin và hiểu sai rằng chuyện tình của Humbert thật là rực rỡ cao quý. Nhưng có lẽ ngay cả những thiên thần thượng đẳng ngu xuẩn nhất và thiếu thông tin nhất cũng không thể hiểu sai đến mức đó đâu. -__-

Bác Dương Tường theo Kal có thể chọn từ không đắt, nhưng truyền đạt ý không sai. Cả cụm “what the seraphs, the misinformed, simple, noble-winged seraphs” đối lập chỉ với một từ “envied”. Ẩn ý: Ối kẻ làm ra vẻ thanh cao vẫn âm thầm mơ tưởng quả táo cấm sai lạc nhưng đầy dụ dỗ của Humbert đấy.

Sự hài hước của nhân vật Humbert được coi là đối chọi cân bằng với sự bi kịch của câu chuyện. Đọc bằng tiếng Anh có thể thấy rõ sự châm biếm hài hước trong giọng Humbert.

Theo quan điểm cá nhân nhỏ bé, Kal cho rằng chỉ bẻ đôi con từ câu chữ ra mà không cảm nhận thì thật khó mà đọc nổi văn hài hước châm biếm thâm thúy, đừng nói đến dịch.

Chương 2:

Kal:

Nếu bác Dương Tường dịch là “món gene thập cẩm” thì hẳn còn bị chỉ trích tơi bời hơn nữa.

“Dòng thác hùm beo đang hồng hộc tế mạnh trên sông đá.” (Nguyễn Tuân) Mình cũng tập vậy: Hùm beo là loài động vật bốn chân. Từ điển quy định thế mà. Không thể dùng cho trường hợp này!

Cảm thán. Phép ẩn dụ lại một lần nữa được đem ra làm thịt băm.

(Cảm nhận cá nhân: Thà người bình luận bảo rằng dùng từ hỗn hống ở đây nghe thật chói tai, thì có lẽ Kal còn cảm thấy đồng tình. Bởi vì Kal cũng thấy nó chói tai.)

Kal:

a) Lặp từ thật, nhưng không gây cảm giác quá khó chịu, hoặc ít nhất là Kal không cảm thấy.

b) Người bình luận có thể hiểu không sai, nhưng bác Dương Tường cũng có thể hiểu không sai. Không phải trường hợp nào “clerical marriage” cũng bị cấm. Hơn nữa parson cũng có thể hiểu là pastor. Và trong một vài trường hợp, một cặp vợ chồng có thể hoạt động như những co-pastor.

Kal:

a) “redolent” ngoài nghĩa là “thơm” còn có nghĩa là “hoài niệm” hay “gợi nhớ”. Và quan trọng là:

1 – nó bổ nghĩa cho remnant. Chính bởi vì là dư tàn nên mới hoài niệm.

2 – redolent không phải chỉ “trên một hàng giậu nở hoa” mà còn “dưới chân một quả đồi” và trong hoàng hôn mùa hạ. Nguyên cả vài vế ngang cấp mà chỉ tóm lấy vế đầu tiên rồi bảo “thơm phức”, thì cũng thật là lạ.

(Cảm nhận cá nhân: Bác Dương Tường tìm được cái từ “lãng đãng” để thể hiện ý “reminiscent” của từ “redolent” thật tuyệt, thật đắt. Nếu là Kal, Kal chịu. )

b) Cảm nhận cá nhân của Kal thì không thấy nó lạ tai, mặc dù thừa nhận cách dịch của bạn bình luận hay hơn.

Kal:

a) Tiếng Việt không chỉ có một từ “biết cư xử” bên cạnh từ “tốt”. Thế còn “một ông góa lịch duyệt”, “một ông góa mạnh mẽ”, một ông góa “biết đối nhân xử thế”, thậm chí một ông góa “biết điều” thì sao?

b) “In the fullness of time” = “after enough time passes” hoặc “eventually”. Cho nên dịch “kì viên mãn” là quá chuẩn, quá hay. (Rất tiếc là mình không tra từ điển Anh Việt, mà mình tra từ điển Anh Anh của Cambridge. Từ điển Anh Việt không phải lúc nào cũng chính xác đáng tin đâu.)

Kal:

Từ nay về sau, ai lỡ nói câu “Thằng đó chuối” thì nhớ kèm theo câu giải thích “Thằng đó không ăn chuối” nhé. Và nhớ là hãy sửa chữa thành “thằng đó dở người”. Lại nghĩ thằng bé chạy vặt ở quán phở, thực chất nó chả phải chạy đâu, chỉ “đi” bê phở thôi.

Thực ra câu này, Kal cũng cho là không nên dịch thành “chị lao công cọ bô” mà nên dịch thành “chị rửa chén đĩa”. Vấn đề ở chỗ sai lệch về mặt ngữ nghĩa, chứ không nằm ở việc khách sạn sang trọng Mirana có “bô” hay không có “bô”. Cho nên Kal nghĩ việc có dịch thành khái quát để cho độc giả dễ hiểu, hay dịch nguyên cả cụm để giữ văn phong tác giả, đó là lựa chọn của người dịch.

Kal:

Đây là đoạn tranh cãi với một cô bé:

Người ta: and some interesting reactions on the part of my organism.

có nên hiểu là “nơi bộ phận ấy ” ko

Mình: Sao em lại hỏi thế

Thì nó đúng là như thế còn gì

Bởi vì đàn ông chỉ có một bộ phận đó thôi

Người ta: vì organism ở đây

có thể hiểu là cơ thể

Mình: Chán em quá

Chị nói thẳng nhé

Cơ thể tôi cương cứng lên rồi

Thì có bao nhiêu bộ phận có thể cương cứng hả???

Khi em nói về chuyện đó, dĩ nhiên

Bác Dương tường dịch ko sai

Mà bạn bình luận cũng dịch ko sai

Ai dịch trần trụi hơn ai mà thôi

Chương 3:

Kal:

Bạn bình luận lúc thì word-by-word, lúc thì không được word-by-word, làm mình chóng mặt quá.

Chỉ băn khoăn là trước khi người bình luận đả kích câu của bác Dương Tường là tối nghĩa, sao không trích dẫn đủ cả nhỉ? Có lẽ bởi vì người bình luận thấy đọc cả câu đầy đủ sẽ không tối nghĩa đến mức khiến bạn phải phát hoảng chăng?

“(and then I see Annabel in such general terms as: ‘honey-colored skin,’ ‘thin arms,’ u » u thin arms,’ ‘brown bobbed hair,’ ‘long lashes,’ ‘big bright mouth’); “

Kal:

Cả đoạn nó là thế này:

“Our brains were turned the way those of intelligent European preadolescents were in our day and set, and I doubt if much individual genius should be assigned to our interest in the plurality of inhabited worlds, competitive tennis, infinity, solipsism and so on. The softness and fragility of baby animals caused us the same intense pain.”

Đa nguyên theo nghĩa tổng quát là sự xác nhận và chấp nhận tính đa dạng. Khái niệm này thường được dùng theo nhiều cách khác nhau trong nhiều vấn đề khác nhau. “Đa nguyên” là bởi vì những thế giới có cư dân rất phức tạp và đa dạng, với vô số những điều từ bình thường tới phức tạp như “những cuộc thi đấu quần vợt, đến cõi vô tận, đến thuyết duy ngã…”

Hiểu rằng sự có nhiều, dịch không văn hoa sẽ là “chúng tôi quan tâm đến sự nhiều của các thế giới có cư dân”. Đó không phải là sở thích độc đáo, đó là sở thích ngu xuẩn. -__-

Còn tại sao lại là “thiên tài”? Bởi vì câu gốc nó có đầy đủ các dấu hiệu chỉ vào “thiên tài” đến như thế này này:

“Our brains were turned the way those of intelligent European preadolescents were in our day and set, and I doubt if much individual genius should be assigned to our interest in the plurality of inhabited worlds, competitive tennis, infinity, solipsism and so on. The softness and fragility of baby animals caused us the same intense pain.”

Kal:

Nếu bạn muốn biết một vài quán cà phê mà Kal không biết có sang không, nhưng chắc chắn là tử tế và không phải “quán cóc” nhưng vẫn “chiếm dụng” lề đường ở Hà Nội, hãy tới cà phê Tolkin nhé. Bánh của nó ngon lắm đấy.

~*~

Đọc hết một bài bình luận, thật chỉ biết cảm thán mà thôi.

Bẻ đôi câu chữ mà bới móc bất chấp văn cảnh. Chưa tìm hiểu kỹ đã lên tiếng phê bình. Bê từ điển ra để đè bẹp văn phong hài hước. Công kích kiểu này khiến Kal không khỏi hoang tưởng người bình luận hình như có thâm thù đại hận với ngươi nhận bình luận hay sao?

~*~

Loạn đàm về Troll và cái sự “phê bình”:

Từ khi Internet ra đời và thông tin xuất hiện một cách chóng mặt, đã xuất hiện một tầng lớp, một giai cấp có tên gọi mỹ miều là troll với khả năng siêu việt là không thể phân biệt giữa phê bình mang tích tích cực và phê phán mang tính chỉ trích hay đả kích, giữa critism và flame. Khái niệm này dường như thật bùng nổ từ khi Internet xuất hiện và không biết từ đâu kéo đến lũ lượt những người coi nghệ thuật giao tiếp chẳng bằng cái đinh gỉ.

Với Kal, phê bình ở bất kỳ dạng gì, không chỉ là phê bình văn học sẽ chẳng có nửa mẩu nghĩa lý và không hơn một đống rác nếu nó không bắt nguồn từ mong muốn người nhận phản hồi sẽ trở nên tốt đẹp hơn. Còn nếu không, nó chẳng khác gì một thanh kiếm để những kẻ thích đâm người vác đi dằn mặt thiên hạ, cũng giống như một bài báo về chủ đề xã hội thực sự cần nhà báo phải có tâm.

Gần đây Kal đọc được không ít những bài mang tiếng là “phê bình”, “nhận xét”, nhưng giọng văn thì rặt châm biếm, hoặc tệ hơn, xúc phạm.

Một bài phê bình mà người được phê bình không thể tiếp nhận nó thì viết ra để làm gì? Để người ta thấy rằng ông dịch giả A chẳng qua chỉ là một gã “không có đạo đức dịch thuật”, ông dịch giả B không còn “đủ năng lực để xấu hổ”? Để đâm cho nhau thật đau, nói mát nhau thật rét? Để trình diễn cái tôi ngất trời của người phê bình (và đôi khi là cả người phản biện)? Rổ lỗi phát hiện rốt cuộc là để đổ vỡ đầu người dịch và nhà xuất bản cho đáng kiếp đã dịch sai, hay để đem ra nhẹ nhàng phân tích một cách lịch duyệt (và lịch sự) để người ta cảm phục mà hiệu đính?

Rốt cuộc là phê bình tác phẩm, hay đả kích dịch giả?

Phát hiện ra lỗi, ai cũng có thể làm được, nhưng không phải ai cũng có thể trở thành nhà phê bình. Đâu phải không có lý do. Bên cạnh cái đang làm người ta ầm ĩ: “Đạo đức dịch thuật”, có lẽ cũng nên dựng thêm một cụm “Đạo đức phê bình”.

Dĩ nhiên đây chỉ là ý kiến cá nhân của một con ếch ngồi đáy giếng mà thôi.

------------------

Bài liên quan: