Nhân việc Nguyễn Tôn Hiệt kịch liệt phủ nhận Trịnh Công Sơn là người “có tấm lòng đầy ắp tình người”, tôi xin góp vài nhận xét cá nhân về khái niệm “tình người”.

Trước hết, tôi xin nêu quan điểm của mình về “con người” vì có cảm giác như Nguyễn Tôn Hiệt coi những người ở “phía bên kia” không phải là con người: Con người là một thực thể sống động với đầy đủ các thuộc tính như thiện, ác, tốt, xấu, tham, dục, vô minh, ngã chấp... Những tính cách tiêu cực như hèn hạ, độc ác, vô liêm sỉ, ích kỷ, thâm độc v.v... đáng tiếc, cũng là những thuộc tính thường thấy ở con người. Vì vậy không thể coi những kẻ có tính cách như vậy là con vật được.

Còn “tình người”, theo tôi là một thứ tình cảm cao quí, thân ái giữa con người với con người. Có rất nhiều cách để thể hiện tình người như chia sẻ, đùm bọc lẫn nhau, làm những việc có ích cho cuộc sống của mọi người, chống lại cái ác, làm những việc thiện, v.v... Tóm lại là giúp cho con người có cuộc sống tốt đẹp hơn, tuỳ theo khả năng của mỗi người.

Đối với người nghệ sĩ, với thiên chức nghệ thuật của mình, họ có thể bộc lộ tình người bằng cách dùng tác phẩm của mình để:

1. Phản đối cái ác, bênh vực những người bất hạnh, phản ánh hiện thực để giúp mọi người nâng cao nhận thức, từ đó cải tạo xã hội tốt đẹp hơn.

2. Ca ngợi cái đẹp, gợi lên những tình cảm cao quí của con người, khiến mọi người cư xử với nhau nhân ái hơn, gần gũi hơn. Khi đến với loại nghệ thuật này, những người bất hạnh sẽ được tiếp thêm nghị lực để vượt qua khó khăn, những kẻ xấu, ác sẽ trở nên hướng thiện hơn.

Theo tôi, các tác phẩm của Trịnh Công Sơn sau 1975 có thể thuộc vào loại thứ hai. Tôi nghĩ nghệ thuật không nhất thiết phải có chức năng phản ánh hiện thực, thời sự. Những tác phẩm có tính phổ quát, hướng tất cả mọi người — dù xấu hay tốt — đến với cái đẹp, với lòng bao dung, yêu thương con người, yêu quê hương, dẹp bỏ hận thù... sẽ có giá trị lâu bền trong lòng công chúng.

--------------

Bài liên hệ: