Việc phim ngắn Đường Kiến của Thiều Hà Quang Nghĩa, một sinh viên năm thứ ba trường điện ảnh Việt Nam, lấy ý tưởng từ một truyện ngắn mà không xin phép tác giả, đã làm dư luận sôi nổi. Đạo diễn Thiều Hà Quang Nghĩa giải thích rằng anh có đề rõ ràng ở đầu phim “Phim ngắn Đường kiến - Kịch bản dựa vào ý tưởng truyện ngắn cùng tên của Kinh Dương Vương”, nhưng vì không biết địa chỉ Kinh Dương Vương nên không liên lạc được.[*] Tuy vậy, vẫn nhiều bài gay gắt kết án anh trên tienve cũng như các nơi khác.

Thực ra, việc chuyển tác phẩm của người khác từ một thể loại này sang một thể loại khác là một chuyện rất thường. Có thể nói đại đa số tác phẩm nghệ thuật là lấy ý từ một tác phẩm khác. Việc này chỉ có thể gọi là “ăn cắp” nếu lấy ý chính mà không ghi rõ xuất xứ. Ngày xưa, ngay cả chuyện ghi xuất xứ cũng không cần thiết, như khi Nguyễn Du chuyển truyện Kiều từ văn xuôi thành thơ mà không ai kết án là ăn cắp. Phim Đường Kiến không có vấn đề này vì xuất xứ đã ghi đầy đủ. Việc đạo diễn giữ nguyên si tên truyện làm tên phim cũng cho thấy là anh không cố ý giấu giếm “tông tích” của nó.

Đáng trách là việc đổi vai chính từ một người lính miền Nam thành một người lính Mỹ. Đây rõ ràng là do sự ràng buộc chính trị, nhưng đó là lỗi của chế độ hơn là của người làm phim, vì anh ta bắt buộc phải làm vậy để cuốn phim được chấp nhận ở Việt Nam. Nếu một nhà làm phim hải ngoại muốn làm một cuốn phim chiến tranh từ một cuốn truyện viết ở Việt Nam có vai chính là một người lính bộ đội, thì chắc cũng phải thay đổi để tránh bị chụp mũ, phản đối, biểu tình. Dĩ nhiên, Thiều Hà Quang Nghĩa cũng có lựa chọn là... đừng dùng truyện của một tác giả VNCH, như thế sẽ khỏi thay đổi tình tiết làm mất lòng tác giả. Nhưng chắc là anh đã “fall in love” với câu chuyện đó, thậm chí có thể có cảm tình với văn chương miền Nam, nên đã làm một việc có thể làm mất lòng chế độ (vì cái nhìn của Đường Kiến chắc chắn không phải là cái nhìn chính thống, “lề phải” hiện thời ở trong nước).

Thiều Hà Quang Nghĩa còn bị trách vì đã không xin phép tác giả truyện ngắn, và không cố gắng hết mình để tìm địa chỉ tác giả. Cũng phải thông cảm vì “Kinh Dương Vương” không phải là một tác giả nổi tiếng. Họa sĩ Rừng có thể nổi tiếng và dễ tìm hơn, nhưng một sinh viên trẻ ở Việt Nam thì làm sao biết được rằng hai người đó là một.

Thực ra, việc chuyển một truyện ngắn thành phim cũng chẳng khác gì việc lấy một bài thơ phổ thành ca khúc. Chuyện này các nhạc sĩ Việt Nam làm như cơm bữa và hầu hết cũng không xin phép tác giả. Nhạc sĩ cũng thường hay tự tiện sửa lời cho hợp với nhạc, nhiều khi cắt bỏ cả những câu, ý quan trọng. Lời thơ cũng có khi bị đổi vì lý do chính trị, chẳng hạn chữ “đi bộ đội” trong bài thơ Màu tím hoa sim của Hữu Loan thường bị đổi thành “đi quân đội”. Chỉ khi bài hát được thương mại hóa, được in hay thâu đĩa bán thì mới cần lo chuyện bản quyền nhà thơ. Thậm chí đã có trường hợp nhạc sĩ không ghi tác giả bài thơ lên bài hát, như trường hợp ca khúc “hit” Kỷ Vật Cho Em, nhạc Phạm Duy, thơ Linh Phương, nhưng chuyện này thì không chấp nhận được.

_________________________

[*] http://moingay1cuonsach.com.vn/home/news/Gap-go-nhan-vat/Dieu-Bac-Duong-Kien-co-trom-ban-quyen-van-hoc-109/

------------------

Bài liên quan: