SAMUEL BECKETT

(1906-1989)

__________________

ĐỘC THOẠI

Màn mở.

Ánh sáng rất mờ.

Người xướng đọc đứng gần mép ngoài sân khấu hơi lệch về mé tay trái nhìn từ phía khán giả.

Tóc bạc và rối, áo ngủ “bao bố” trắng dài quá gối, vớ trắng dày.

Cách hai mét phía bên tay trái của y, cùng một chiều cao và ngang tầm, là một cây đèn dầu, bằng cỡ một chiếc sọ người, toả ánh sáng mờ.

Phía bên tay phải và ngang tầm là cái mép chõng màu trắng.

Một thời gian lâu trước khi nói.

Một thời gian ngắn trước khi lời nói chấm dứt, ngọn đèn bắt đầu lu dần.

Đèn dầu tắt. Im lặng. Người xướng đọc, cái chụp đèn hình cầu, cái mép chõng, chỉ còn hiện ra lờ mờ thôi.

Một hồi lâu.

Tối.

NGƯỜI XƯỚNG ĐỌC

Đối với y sinh là tử. Vì vậy mà đã có cái nhếch mép của thây ma ngay từ lúc mới lọt lòng. Trên võng và trong nôi. Cú thất bại đầu tiên trên núm vú. Trong những bước chân chập chững trẻ thơ. Trên vòng tay mẹ sang cánh tay chị vú và ngược lại. Như những chuyến viễn du. Đông Tây Nam Bắc. Như vậy và như thế. Mãi mãi vẫn là cái nhếch mép đó. Từ cái đám tang này qua cái đám ma nọ. Cho tới bây giờ. Hai tỉ rưỡi giây. Không thể tin rằng đã có quá ít như vậy. Đám ma của ? y suýt bảo là của những người thân. Ba chục ngàn đêm. Không thể tin rằng đã có quá ít như thế. Ra đời đúng vào cái giờ phút tối tăm nhất của đêm. Mặt trời lặn đã lâu đằng sau rặng tùng. Những chồi xanh mới. Trong căn buồng bóng tối lan tràn. Đến cụm sáng của cây đèn dầu. Tim đèn vặn nhỏ. Và từ đấy cho đến lúc này. Đêm nay. Thức dậy lúc đêm về. Từng đêm. Căn buồng trong ánh sáng mờ. Bí hiểm. Kỳ cục. Cửa sổ không ánh sáng. Không. Gần như là không. Nhưng không thể có những cái không. Bước dò dẫm tới khung cửa sổ đứng ngó trân ra ngoài xa. Một khoảng tối mênh mông không cựa quậy. Bước dò dẫm trở về chỗ cũ nơi mà y nghĩ đã có cây đèn trước khi nó phụt tắt. Cái nắm que diêm trong túi áo bên tay phải. Quẹt cây diêm vào mông như cha y đã dạy. Gỡ cái tán đèn hình cầu trắng đục xuống. Cây diêm phụt tắt. Quẹt thêm một cây diêm như vậy nữa. Gỡ cái ống khói trắng mờ cầm trên tay trái. Cây diêm phụt tắt. Quẹt thêm cây diêm thứ ba như vậy nữa rồi đốt cái tim đèn. Gắn cái ống thủy tinh vào lại. Cây diêm phụt tắt. Gắn cái tán đèn hình cầu vào lại. Vặn nhỏ tim đèn. Bước dang ra tới chỗ lằn ranh của ánh sáng đứng quay mặt vào vách. Như vậy từng đêm. Đứng thẳng. Cửa sổ. Cây đèn. Bước dang ra tới chỗ lằn ranh của ánh sáng đứng quay mặt vào tấm vách trống. Tấm vách ngày xưa đã từng có những hình ảnh. Những tấm hình của ? y suýt bảo là của những người thân. Không khung. Không kính. Gắn trên tường bằng những cây đinh rệp. Hình đủ các kiểu ảnh đủ các cỡ. Rồi lần hồi bóc gỡ xuống hết. Hết trơn hết trụi. Xé vụn và vất bỏ. Khắp đó đây trên sàn nhà. Từng chiếc từng chiếc. Rứt ra và xé nhỏ. Suốt bao năm tháng. Năm tháng của đêm. Trên vách nay chẳng còn gì ngoài những cái đinh rệp. Không phải cả lũ đinh rệp. Vài ba chiếc đã rơi rớt theo hình. Dăm ba chiếc còn giữ lại mãi một vụn giấy. Đứng quay mặt vào vách. Chết dần. Không hơn không kém. Không. Không hẳn đúng. Có kém. Có bớt. Mỗi ngày đã có chết ít hơn. Luôn luôn đã có ít hơn. Như ánh sáng lúc ngày tàn. Đứng đó ngó vào vách. Những diện tích trắng trong bóng tối. Đã từng trắng. Lốm đốm những cái đầu đinh rệp. Những khoảng trống nơi đã từng có một khuôn mặt. Thầy đã ở đây. Ở cái chỗ xám này. Bu đã ở đó. Ở cái chỗ xám đó. Thầy mẹ đã ở chỗ kia. Bên nhau. Mỉm cười. Trong ngày cưới. Và cả ba đã ở cái chỗ xám kia nữa. Và một mình y tại cái chỗ xám này. Một mình y thôi. Bây giờ thì đã hết rồi. Đã khuất. Đã xa. Đã quên. Rứt ra và xé nát. Thả cho bay xuống đất. Quét tấp vô gầm giường. Muôn ngàn mảnh vụn trong bụi bậm và lưới nhện dưới gậm giường. Tất cả những ? y suýt bảo là những người thân. Đứng quay mặt vào vách như vậy và ngó trân ra ngoài xa. Ở cái ch ?a xăm đó cũng chẳng có gì cả. Không có cựa quậy ở cái chỗ đó. Không có gì để ngó ở cái chỗ đó. Không có gì để nghe ở cái chỗ đó. Căn buồng ngày xưa đầy những âm thanh. Những tiếng động nho nhỏ. Bí hiểm. Kỳ cục. Càng ngày càng nhỏ dần theo năm tháng. Theo đêm tối. Nay không còn nữa. Không. Nhưng không thể có những cái không. Mưa đêm vẫn thỉnh thoảng tới quất vào mặt kính. Hay chỉ rơi lất phất xuống miền dưới. Ngọn đèn vẫn tỏa khói dù vặn thật nhỏ. Bí hiểm. Kỳ cục. Khói tỏa từ những cái lỗ con con trên cái tán đèn hình cầu. Từng đêm từng đêm những vết khói nám trên cái trần nhà thấp. Những vết bẩn không có hình thù rõ rệt trên cái nền trắng. Đã từng trắng. Đứng quay mặt vào vách như vậy sau khi làm những động tác như đã kể. Nghĩa là thức dậy lúc đêm về mang vớ và khoác thêm áo ngoài. Không. Không đúng hẳn. Vì y đã khoác áo đã mang vớ rồi. Đã khoác áo và đã mang vớ suốt đêm. Trọn ngày. Ngày đêm. Đêm ngày. Thức dậy lúc đêm về khoác áo mang vớ và bước dò dẫm đến bên khung cửa sổ. Căn buồng trong ánh sáng mờ. Mờ nhạt khôn tả. Bí hiểm. Kỳ cục. Bất động y đứng ngó trân ra ngoài xa. Một khoảng tối mênh mông. Không có gì cả. Không có cựa quậy. Không có gì để ngó. Không có gì để nghe. Cứ đứng trân đó như không thể nhúc nhích được. Như không muốn nhúc nhích nữa. Như không thể muốn nhúc nhích được nữa. Rồi quay người lại và bước dò dẫm trở về chỗ cũ nơi mà y nghĩ đã có cây đèn trước khi nó phụt tắt. Cây diêm đầu tiên như đã kể cho cái tán đèn hình cầu. Cây diêm thứ hai cho cái ống khói. Cây diêm thứ ba cho cái tim đèn. Ống khói và tán đèn hình cầu gắn vào lại. Tim đèn vặn nhỏ. Bước dang ra tới chỗ lằn ranh của ánh sáng đứng quay mặt vào vách. Bất động như cây đèn bên cạnh mình. Áo ngủ trắng và vớ trắng để bắt ánh sáng mờ. Đã từng trắng. Mái tóc trắng để bắt ánh sáng mờ. Chân của cái chõng hiện ra lờ mờ nơi khoé mắt. Đã từng trắng để bắt ánh sáng yếu ớt. Bất động đứng ngó trân ra ngoài xa. Không có gì cả. Một khoảng trống đen. Rồi dần dà cũng thấy xuất hiện một chiếc bóng. Hiện ra trong bóng tối. Một khung cửa sổ. Nhìn về hướng mặt trời lặn. Mặt trời lặn đã lâu đằng sau rặng tùng. Ánh sáng hấp hối. Rồi tắt hẳn. Không. Ánh sáng không thể tắt hẳn. Thiên đường không trăng sao. Ánh sáng hấp hối nhưng vẫn chưa chết cho tới sáng. Trong bóng đêm vẫn còn cái khung cửa sổ đó. Đêm xuống. Chậm chạp. Con mắt dán lên khung kính nhìn vào cái đêm đầu tiên đó. Rồi quay nhìn lại căn buồng trong bóng tối. Một bàn tay chợt hiện ra. Cầm một miếng giấy bẻ vặn để mồi lửa. Trong ánh lửa đó có một bàn tay và cái tán đèn trắng đục hình cầu. Rồi một bàn tay thứ hai. Trong ánh lửa. Bàn tay gỡ tán đèn hình cầu xuống rồi biến mất. Rồi tái xuất hiện nhưng không còn cầm tán đèn hình cầu. Gỡ ống khói xuống. Hai bàn tay với cái tán đèn hình cầu trong ánh lửa. Miếng giấy bẻ vặn vẹo để mồi lửa vào tim đèn. Gắn cái ống khói vào lại. Bàn tay cầm mồi lửa vụt biến mất. Bàn tay thứ hai cũng biến mất luôn. Cái ống thủy tinh mờ trong bóng mờ. Bàn tay tái xuất hiện với cái tán đèn hình cầu. Gắn cái tán đèn hình cầu vào lại. Cái tán đèn hình cầu mờ trong bóng mờ. Thanh giƊờng bằng đồng long lanh trong ánh sáng. Hình ảnh bỗng xoá nhoà. Đứng nơi lằn ranh của ánh sáng và ngó trân ra ngoài xa. Toàn đen một lần nữa. Không còn khung cửa sổ. Không còn những bàn tay. Không còn cây đèn. Không còn gì cả. Cho đến lúc màn đêm xé toạc. Ánh sáng xám. Mưa tầm tã. Những chiếc ô đen xung quanh một lỗ huyệt. Từ trên cao nhìn xuống. Lỗ huyệt phía dưới. Nước mưa cuồn cuộn trong bùn đen. Lỗ huyệt còn trống. Chờ ai dưới ấy. Một người ? y suýt bảo là một người thân. Ba mươi giây. Để cộng thêm vào hai tỉ rưỡi. Hình ảnh bỗng xoá nhoà. Toàn đen một lần nữa. Không. Không thể có những cái trọn vẹn. Đứng ngó trân ra ngoài xa như vậy và chỉ nghe được thấp thoáng những lời mình nói. Những chữ rơi từ cửa miệng xuống. Tiếng được tiếng mất. Màn đêm xé toạc. Khung cửa sổ dần dần hiện ra. Cái đêm đầu tiên. Căn buồng. Ngọn lửa. Những bàn tay. Cây đèn. Ánh sáng. Hình ảnh bỗng xoá nhoà. Khuất xa. Màn đêm xé toạc. Ánh sáng xám. Cơn mưa tầm tã. Những chiếc ô đen. Cái lỗ huyệt. Bùn đen cuồn cuộn. Cỗ quan tài còn ở ngoài tầm nhìn. Của ai? Hình ảnh bỗng xoá nhoà. Khuất xa. Thôi hãy bắt sang chuyện khác. Thử xem. Như chuyện đứng cách xa tấm vách mấy bước chẳng hạn. Cái đầu gần đụng vào. Như chuyện khung cửa sổ chẳng hạn. Con mắt dán vào khung kính ngó trân ra ngoài xa. Một khoảng tối mênh mông. Không cựa quậy. Bất động y đứng ngó trân nó như không thể nhúc nhích được. Như y đã đánh mất luôn cái ý chí còn muốn cử động tay chân. Đánh mất hết cả rồi. Y đâu rồi? Ở nơi cửa sổ đứng ngó trân ra ngoài xa. Con mắt dán vào khung kính. Như để nhìn một lần cuối cùng. Rồi quay người lại và bước dò dẫm trong bóng tối lạ lùng trở lại chỗ có cây đèn vô hình. Chiếc áo ngủ trắng lướt đi trong bóng tối. Đã từng trắng. Đốt đèn và bước dang ra đứng quay mặt vào vách. Cái đầu gần đụng vào. Xuyên qua cái màn đêm đã xé toạc y nhìn vào cái bóng tối kia. Cái bóng tối kia ở phía bên kia. Mặt trời lặn đã lâu đằng sau rặng tùng. Không cựa quậy. Dù chỉ tí thôi. Thân hình bất động mắt dán vào khung kính. Như để nhìn một lần chót. Nhìn một lần cuối cùng cái đêm đầu tiên ấy. Của vài ba chục ngàn. Rồi cũng sẽ nhập luôn vào đó. Rồi cũng sẽ là cái đêm tối đó. Ngọn lửa. Bàn tay. Cây đèn. Cái tán đèn hình cầu mờ trong ánh sáng mờ. Ánh sáng màu đồng. Ba mươi giây. Để cộng thêm vào hai tỉ rưỡi. Hình ảnh bỗng xoá nhoà. Khuất xa. Toàn đen một lần nữa. Cho đến cỗ quan tài của ai? Của một người ? y suýt bảo là của một người thân. Cái lỗ đen dưới cơn mưa tầm tã. Từ trên cao nhìn xuống. Những bọt nước cuồn cuộn. Bùn đen sôi sục. Cái quan tài đã lên đường. Một người thân ? y suýt bảo là một người thân đã ra đi. Ba mươi giây. Hình ảnh bỗng xoá nhoà. Khuất xa. Toàn đen một lần nữa. Cái đầu gần đụng vào vách. Mái tóc trắng bắt ánh sáng. Áo ngủ trắng và vớ trắng. Đã từng trắng. Mép chõng trắng nơi mép nhìn. Đã từng trắng. Một tí… hụt hẫng và vầng trán tựa vào vách. Nhưng không. Bất động đầu ngẩng y ngó trân ra ngoài xa. Không cựa quậy. Dù chỉ tí thôi. Ba mươi đêm ma tận ngoài xa. Ánh sáng ma. Đêm ma. Đám tang ma. Những người thân ? y suýt bảo những người thân ma. Ở chỗ đó như vậy đứng ngó trân vào cái khoኣng trống đen. Trên đôi môi run rẩy dăm ba tiếng bập bẹ. Bàn luận về những vấn đề khác. Thử bàn bạc về những vấn đề khác. Như vậy cho tới khi chẳng còn những vấn đề khác nữa. Nhưng chẳng hề có những vấn đề khác. Chẳng bao giờ có tới hai vấn đề. Luôn luôn chỉ có một vấn đề đó thôi. Những người chết đã ra đi vĩnh viễn rồi. Những kẻ hấp hối cũng đang ra đi. Cuộc đời mà họ đã ngắm ngó qua những sự cố đó. Từ cái chữ ra đi. Từ cái tiếng vĩnh viễn. Như cái ánh sáng trong lúc này. Nó cũng sắp sửa ra đi. Trong căn buồng. Đâu còn chỗ nào khác. Con mắt chẳng biết rằng nó đã ở phía bên kia rồi. Chỉ còn ánh sáng của cái tán đèn hình cầu. Chứ không phải cái ánh sáng kia đâu. Cái ánh sáng không biết đã từ đâu tới. Từ cái không đâu. Từ khắp mọi nơi của cái không đâu. Chỉ còn ánh sáng của cái tán đèn hình cầu. Chỉ còn một mình nó rồi cũng khuất xa luôn.