Đêm hăm lăm tháng Chạp năm 1882, trong ngôi nhà của ông ở Florence, Carlo Collodi, nhà văn và người kiểm duyệt sân khấu, nằm mộng. Ông mộng thấy mình ở trên một con thuyền nhỏ bằng giấy ở giữa biển và lúc ấy có một cơn bão. Nhưng con thuyền nhỏ bằng giấy chống chỏi lại, ấy là một con thuyền nhỏ bướng bỉnh, có hai con mắt người ta, và có màu cờ nước Ý mà Collodi hết sức yêu mến. Một tiếng nói xa xăm, từ chỗ bờ biển gie ra vẳng tới: Carlino, Carlino, trở lại bờ ngay! Đó là tiếng nói của người vợ mà ông chưa bao giờ có, một tiếng nói phụ nữ thật êm dịu gọi ông từ nước mắt của một ngư nữ.

A, có lẽ ông đã muốn trở lại hết sức! Nhưng ông không thể, những làn sóng quá mạnh và con thuyền nhỏ trôi trôi tùy ý biển.

Rồi, đột nhiên, ông thấy con quái vật. Ấy là một con cá mập khổng lồ hàm há hốc đang rình ông, đang xem xét ông, đang chờ ông.

Collodi tìm cách vận dụng tay lái, nhưng cả tay lái nữa cũng bằng giấy và đã ướt sũng, từ nay không còn có thể sử dụng được nữa. Chính bởi thế mà ông đành lao thẳng vào hàm quái vật và, sợ hãi, ông đưa hai tay bịt mắt lại, đứng thẳng dậy mà hô: Viva l’Italia! (Ý-đại-lợi muôn năm!)

Trong bụng quái vật mới tối làm sao! Collodi bắt đầu mò mẫm bước, ông vấp té trên một vật gì đó mà ông không biết tính chất và, khi sờ tới, ông hiểu rằng ấy là một cỗ sọ người. Rồi ông đụng phải mấy cái bàn, và ông hiểu rằng một con thuyền khác đã chìm đắm trước ông trong hàm con quái vật. Bây giờ ông xê dịch thong thả hơn, nhờ ánh sáng mờ mờ đến từ cửa miệng há hốc của con cá mập. Lần mò bước từng bước ông đụng đầu gối vào một cái thùng gỗ. Ông gập người lại để đưa tay chạm tới cái thùng, và ông nhận ra cái thùng đầy những cây đèn cầy. May thay, ông hãy còn cây quẹt lửa, ông lập tức quẹt những tia lửa. Ông thắp hai cây đèn cầy và, cầm chúng trong tay, ông bắt đầu nhìn quanh mình. Thì ra ông đang đứng trên boong một con tàu đã chìm trong bụng con quái vật từ trước, tầng sau lái tàu đầy những bộ xương người và một ngọn cờ đen với sọ người và hai ống xương bắt tréo phấp phới trên cột buồm lớn. Collodi tiếp tục cuộc thám hiểm và bước xuống một cầu thang nhỏ. Ông tìm thấy ngay kho thực phẩm, chất đầy rượu rhum. Hết sức hài lòng ông khui một chai và rốc vào miệng. Lúc này, ông cảm thấy khá hơn. Vững dạ đủ, ông chỗi dậy và, nương theo ánh đèn cầy, ông ra khỏi con tầu. Bụng con quái vật trơn trượt, đầy những con cá chết nho nhỏ và cua. Collodi lội trong vùng nước thấp bước tới. Ông thấy một ánh đèn nho nhỏ ở xa xa, một làn ánh sáng rụt rè như thể một lời mời đối với ông. Ông tiến về phía ấy. Những bộ xương, những con tàu chìm, những con thuyền lủng đáy và những con cá chết thật lớn lướt qua bên ông. Làn ánh sáng nọ đã gần hơn, và Collodi nhận thấy một cái bàn. Có hai người đang ngồi quanh bàn, một người đàn bà và một đứa trẻ. Rụt rè tiến lại, Collodi thấy rằng người đàn bà có mái tóc màu ngọc lam và đứa trẻ có một cái mũ bằng ruột bánh mì. Ông chạy tới phía họ và ôm hôn họ. Và cả họ nữa, họ cũng ôm hôn ông, và mấy người cười, và mấy người vuốt má nhau, và mấy người nựng nhau cả ngàn lần. Và họ không hề nói gì hết.

Đột nhiên, đổi cảnh. Lúc này, họ không còn ở trong bụng quái vật nữa, mà ở dưới một giàn cây xanh. Chung quanh họ, lúc ấy là mùa hè. Họ đang ngồi quanh bàn, ấy là một ngôi nhà trong vùng đồi núi Pescia, ve sầu kêu inh ỏi, mọi sự đều sững lại trong hơi nóng giữa trưa, họ uống rượu vang trắng và ăn dưa bở. Ngồi cách xa đôi chút, dưới giàn cây xanh, một chú mèo và một con chồn nhìn họ với đôi con mắt thật dịu êm. Và Collodi, bằng một giọng lễ độ, nói với chúng: xin mời các vị dùng cho!

----------------------

* Carlo Collodi, tên thực là Carlo Lorenzini. Sinh tại Collodi, ở Toscane, năm 1826, và mất tại Florence năm 1890. Ông là một người nồng nhiệt bênh vực những tư tưởng của Mazzini, tham dự các chiến dịch của phong trào Risorgimento (tiếng Ý, có nghĩa là ‘Phục hưng’, phong trào ý thức hệ và chính trị đưa tơi sự thống nhất nước Ý. ND.), yêu mến tự do và độc lập, và trái ngược lại đã phải làm việc như người kiểm duyệt sân khấu bên cạnh chính quyền Toscane từ năm 1859. Ấy là một người ‘cộc cằn’, cô độc, ưa ăn và uống (rượu vang) quá mức. Ông bị các chứng phong thấp, cuồng si và mất ngủ hành hạ. Ông đã đem lại cuộc sống bất diệt cho một «thằng người gỗ». (Chú thích của Antonio Tabucchi trong «Những người nằm mộng trong sách này»)

-------------------------

Đã đăng:

Mộng của mộng [kỳ I: "Giấc mộng của Dédale, kiến trúc sư và phi hành gia"]

Mộng của mộng [kỳ II: "Giấc mộng của Publius Ovidius Naso, thi sĩ và nịnh thần"]

Mộng của mộng [kỳ III: "Giấc mộng của François Villon, thi sĩ và kẻ gian phi"]

Mộng của mộng [kỳ IV: "Giấc mộng của Arthur Rimbaud, thi sĩ và kẻ phiêu lãng"]

Mộng của mộng [kỳ V: "Giấc mộng của Fernando Pessoa, thi sĩ và người giả bộ"]

Mộng của mộng [kỳ VI: "Giấc mộng của Vladimir Maïakovski, thi sĩ và nhà cách mạng"]

Mộng của mộng [kỳ VII: "Giấc mộng của Federico García Lorca, thi sĩ và người chống phát-xít"]

Mộng của mộng [kỳ VIII: "Giấc mộng của Bác sĩ Sigmund Freud, người giải mộng của kẻ khác"]

Mộng của mộng [kỳ IX: "Giấc mộng của Anton Tchekhov, nhà văn và y sĩ"]

Mộng của mộng [kỳ X: "Giấc mộng của Henri de Toulouse-Lautrec, hoạ sĩ và người bất hạnh"]

Mộng của mộng [kỳ XI: "Giấc mộng của Achille Claude Debussy, nhạc sĩ và nhà thẩm mỹ"]

Mộng của mộng [kỳ XII: "Giấc mộng của Francisco Goya y Lucientes, hoạ sĩ và người có linh thị"]

Mộng của mộng [kỳ XIII: "Giấc mộng của Samuel Taylor Coleridge, thi sĩ và người nghiện thuốc phiện"]

Mộng của mộng [kỳ XIV: "Giấc mộng của Lucius Apulée, nhà văn và pháp sư"]

Mộng của mộng [kỳ XV: "Giấc mộng của Cecco Angiolieri, thi sĩ và kẻ phạm thánh"]

Mộng của mộng [kỳ XVI: "Giấc mộng của François Rabelais, nhà văn và thày tu xuất"]

Mộng của mộng [kỳ XVII: "Giấc mộng của Michelangelo Merisi, tức Caravaggio, hoạ sĩ và người dễ nóng giận"]

Mộng của mộng [kỳ XVIII: "Giấc mộng của Giacomo Leopardi, thi sĩ và người «điên» vì trăng"]

ANTONIO TABUCCHI, nhà văn Ý, sinh tại Pise năm 1943, đã có trên 15 tác phẩm (có một cuốn viết bằng tiếng Bồ-đào-nha), gồm truyện ngắn, tiểu thuyết, nghiên cứu văn học..., còn là người phiên dịch Fernando Pessoa sang tiếng Ý. Hai (hay ba) cuốn phim đã được thực hiện dựa theo các tác phẩm của ông.

Mộng của mộng (1992) được đề tặng con gái ông là Teresa, gồm hai mươi «chuyện kể» mà đa số liên hệ tới các thi sĩ (9), một số tới các nhà văn (5), các họa sĩ (3) và cả một nhạc sĩ, một nhà phân tâm học và một.. «phi hành gia»! Lối văn hài hước nhẹ nhàng thân ái của một người yêu mến các văn nhân, nghệ sĩ mình nói tới, đặc biệt khác với lối viết trong các «truyện ngắn» của chính tác giả. Trong một «Ghi chú» ở đầu sách, Tabucchi viết: «Tôi thường ao ước được biết những giấc mộng của các nghệ sĩ mà tôi yêu. Thật không may, những người mà tôi nói tới trong tập sách này đã không để lại cho chúng ta những đoạn đường đêm hôm của đầu óc họ. Sự cám dỗ bù đắp lại điều ấy thật lớn, bằng cách kêu gọi tới văn chương để thay thế những gì đã mất. Tuy nhiên, tôi biết rằng những mẩu chuyện thay thế này, do một kẻ luyến tiếc những giấc mộng không được biết tới tưởng tượng ra, chỉ là những giả thiết nghèo nàn, những ảo tưởng mờ nhạt, những vật giả không có gì là chắc chắn. Ước chi chúng được đọc như thế và ước chi hồn thiêng của các nhân vật của tôi, lúc này đang mộng từ Phía Bên kia, hãy khoan dung độ lượng với kẻ đại diện tồi tàn cho đám hậu thế của họ. A.T.» Có dịp trao đổi thư từ với Antonio Tabucchi và gặp mặt tác giả trước khi dịch, tôi đã bày tỏ với ông ý định của mình và đã được ông vui vẻ chấp thuận.

Bạn đọc Pháp văn có thể coi thêm Antonio Tabucchi, Rêves de rêves, bản dịch Bernard COMMENT, nhà xuất bản. Christian Bourgois, Paris, 1994.