|
|
Tận thế: Nhập thể
|
|
Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn
(gửi Nguyễn Đăng Thường & Hoàng Ngọc Biên)
GHÉRASIM LUCA
(1913-1994)
[Tranh: “Chân dung tự hoạ” của Ghérasim Luca]
Ghérasim Luca (hay Gherashim Luca, tên thật là Salman Locker) là một nhà thơ, một nghệ sĩ tạo hình và một trong những lý thuyết gia của trường phái Siêu thực. Ông sinh năm 1913 tại Bucarest, Roumanie. Cha của ông là người Do-thái, làm nghề thợ may. Ở tuổi thanh niên, ông đã nói rành 4 thứ tiếng: Yiddish, Roumanie, Đức, và Pháp. Năm 1938, ông thường xuyên sang Paris chơi và giao du với nhóm nghệ sĩ Siêu thực của Pháp.
Trong Thế chiến II, vì là người Do-thái, ông phải sống lẩn trốn để tránh bị xâm hại bởi chính sách bài Do-thái dưới chế độ độc tài của Ion Antonescu. Khi Thế chiến II chấm dứt, cuộc sống của ông trở lại bình thường, và ông thành lập một nhóm nghệ sĩ Siêu thực ở Roumanie, với sự cộng tác của Gellu Naum, Paul Păun, Virgil Teodorescu và Dolfi Trost. Trong hai năm 1945-1946, Ghérasim Luca hoạt động nghệ thuật rất hăng say: ông xuất bản những tập thơ viết bằng tiếng Pháp, sáng tạo “livres-objets” (nghệ thuật tạo hình bằng sách), phát minh “cubomania” (tạo hình bằng cách cắt một bức tranh lớn thành những hình vuông nhỏ, rồi ráp lại theo cách ngẫu nhiên), và vào năm 1945 ông cùng Dolfi Trost tung ra tuyên ngôn “Dialectique de la Dialectique” (“Biện chứng của Biện chứng”) nhằm đẩy nghệ thuật Siêu thực đến tận cùng giới hạn của sự phi lý bằng biện pháp sáng tác tự động.
Năm 1947, khi Roumanie trở thành một nước Cộng sản, phong trào Siêu thực ở đó lập tức bị dập tắt. Ghérasim Luca tìm cách vượt biên, nhưng bất thành, rồi bị bắt và bị đánh đập. Năm 1952, ông chạy thoát thành công sang Do-thái, rồi sang Pháp sống như một người lưu vong.
Ở Pháp, ông làm việc với các nghệ sĩ lừng danh như Jean Arp, Paul Celan, François Di Dio, Max Ernst, v.v. và sáng tác rất nhiều tác phẩm tạo hình. Ông cũng được mời đọc thơ ở nhiều nơi trên thế giới, như Stockholm, Oslo, Geneva, New York, San Francisco, v.v. Năm 1988, một cuốn phim truyền hình do Raoul Sangla đạo diễn, dưới nhan đề Comment s’en sortir sans sortir, đã mang Ghérasim Luca đến với giới yêu thơ một cách ngoạn mục. Trong cuốn phim đó, Ghérasim Luca đã đọc 8 bài thơ của ông.
Đầu năm 1994, ở tuổi 80, Ghérasim Luca bị chính quyền Paris bắt buộc dời ra khỏi căn hộ của ông vì các vật dụng đồ đạc của ông quá bừa bãi... “mất vệ sinh”. Ngày 9 tháng Hai, năm 1994, ông nhảy xuống sông Sein, tự tử.
Sau hơn 40 năm sống tại Paris như một người lưu vong không có giấy tờ tuỳ thân, Ghérasim Luca chết, và để lại rất nhiều tác phẩm tạo hình và hơn 30 tác phẩm văn chương, hầu hết là thơ.
Bài thơ “La Fin du monde: Prendre corps” [“Tận thế: Nhập thể”] mà tôi chọn dịch để giới thiệu đến bạn đọc Tiền Vệ dưới đây là một bài thơ rất lạ: trong đó, suốt từ đầu đến cuối bài thơ, hầu hết các động từ được thay thế bằng danh từ và, đôi khi, tính từ. Chẳng hạn, thử đọc vài câu:
...
je te bouche
je te palais je te dents je te griffe
je te vulve je te paupières
je te haleine
je t’aine
je te sang je te cou
...
...
anh miệng em
anh vòm miệng em anh răng em anh móng tay em
anh lồn em anh mí mắt em
anh hơi thở em
anh háng em
anh máu em anh cổ em
...
Mời các bạn đọc cả bài thơ để khám phá tác dụng của thủ pháp đặc biệt này.
____________
Tận thế: Nhập thể Anh lỗ mũi em anh đầu tóc em
anh hông em
em ám anh
anh ngực em
anh vú ngực em rồi nét mặt em
anh áo lót em
em mùi anh em xây xẩm anh
em lướt
anh đùi em anh mơn trớn em
anh rùng mình em
em gác chân qua anh
em không đỡ nổi anh
anh rừng amazone em
anh cổ em anh bụng em
anh váy em
anh nịt vớ em anh vớ dài em anh nhạc Bach em
ừ anh nhạc Bach em bằng đàn clavecin vú và ống sáo
anh run rẩy em
em quyến rũ anh em hấp thụ anh
anh kháng cự em
anh liều em anh trèo em
em chạm nhẹ anh
anh bơi em
nhưng em em xoáy anh
em gặm anh em vây anh
em thịt anh da dẻ và cắn
em xì-líp đen anh
em giày múa ba-lê đỏ anh
và khi em không guốc cao gót các giác quan anh
em cá sấu chúng
em hải cẩu chúng em choáng ngợp chúng
em che lấp anh
anh khám phá em anh phát minh em
đôi khi em tự nạp mình
em môi ướt anh
anh chuyên chở em và anh điên rồ em
em điên rồ anh và em mê mẩn anh
anh vai em anh xương sống em anh mắt cá em
anh lông nheo và đồng tử em
và nếu anh không bả vai trước phổi anh
em nách anh ngay cả từ xa
anh thở em
ngày và đêm anh thở em
anh miệng em
anh vòm miệng em anh răng em anh móng tay em
anh lồn em anh mí mắt em
anh hơi thở em
anh háng em
anh máu em anh cổ em
anh bắp chân em anh chắc nịch em
anh chơi em và mạch máu em
anh bàn tay em
anh mồ hôi em
anh lưỡi em
anh ót em
anh giong buồm em
anh bóng em anh thân xác và ma em
anh võng mạc em trong hơi thở anh
em tròng đen anh
anh viết em
em nghĩ anh
---------
Dịch từ nguyên tác “La Fin du monde: Prendre corps”, trong Ghérasim Luca, Poésies complètes (Paris: José Corti, 1990).
|
 |
Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ
Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021