văn học

tiểu luận / nhận định

Nguyễn Hưng Quốc

Vu vơ về việc viết văn (17): Tài năng lớn như những kẻ phá hoại lớn

Lời tác giả:

1. Chữ “việc viết văn” ở đây mang nghĩa khá rộng, tương tự khái niệm “écriture” trong tiếng Pháp và “writing” trong tiếng Anh, chỉ kết quả của động thái viết như một hành vi sử dụng ngôn ngữ nói chung, chứ không hẳn chỉ giới hạn trong phạm vi văn xuôi. Nói cách khác, với tựa đề này, tôi có thể viết linh tinh về đủ mọi thứ, từ thơ đến văn, từ sáng tác đến phê bình và lý thuyết.

2. Một số ý trong loạt bài này được lấy lại từ những trang sách cũ tôi đã viết và đã xuất bản. “Lấy” chứ không phải “trích”. Khi “lấy” lại như thế, tôi có thể thêm bớt, sửa chữa, nên có khi chúng khác rất xa hình dạng ban đầu. Chính vì thế, tôi cảm thấy không cần phải ghi xuất xứ. Dù sao thì cũng là của mình mà.

3. Tôi biết là không nên nhưng tôi không thể cầm lòng để không thú nhận điều này: tôi rất thích cái tựa chung của loạt bài này. Sáu phụ âm “v” đi liền với nhau khiến đọc lên, nghe cứ nhẹ thênh thênh.

Quốc

___________________

TÀI NĂNG LỚN NHƯ NHỮNG KẺ PHÁ HOẠI LỚN

Ở Việt Nam, chúng ta hay day dứt tự hỏi: bao giờ thì một nhà thơ, một nhà văn hay một nhà phê bình kiệt xuất lại xuất hiện? Chúng ta mong đợi. Chúng ta sốt ruột. Nhưng theo tôi, rõ ràng là phần lớn chúng ta chưa chuẩn bị sẵn sàng một tâm thế thích hợp để chào đón một tài năng lớn. Chúng ta chỉ chờ một Nguyễn Du tái sinh, một Xuân Diệu tái sinh, một Vũ Trọng Phụng tái sinh hay một Hoài Thanh tái sinh mà quên đi rằng tài năng lớn và mới ấy sẽ không bao giờ là một Nguyễn Du, một Xuân Diệu, một Vũ Trọng Phụng hay một Hoài Thanh. Không bao giờ. Một tài năng lớn, thực sự lớn, bao giờ cũng là một sự gây hấn lớn, gây hấn với cả lịch sử văn học của dân tộc. Chúng ta nghe mãi những khẩu hiệu lảm nhảm kiểu ‘nhà văn, nhà thơ phải phục vụ người đọc’ đến độ chúng ta cứ tưởng một tài năng lớn khi xuất hiện là lo vuốt ve mình - người đọc - ngay tức khắc, để chúng ta có thể vừa đọc vừa cười khà khà và sau đó, đánh một giấc thật ngon. Thật ra, công việc viết lách, với những tài năng lớn, từ xưa đến nay, đều có điểm giống nhau: trước hết là để chống lại người đọc, để tuyên chiến với những lý tưởng thẩm mỹ đương đại, để khiêu khích những thành kiến, những định kiến, những thói quen trong cách suy nghĩ và cảm xúc của mọi người.

Trong văn học, tài năng lớn nào, trước hết, cũng đều là những kẻ phá hoại lớn.

----------

Đã đăng:

Vu vơ về việc viết văn (1): Xa lộ là tử lộ

Vu vơ về việc viết văn (2): Đổi mới

Vu vơ về việc viết văn (3): Lý thuyết và cẩm nang

Vu vơ về việc viết văn (4): Lý-thuyết-phi-lý-luận

Vu vơ về việc viết văn (5): Lý-luận-phi-lịch-sử

Vu vơ về việc viết văn (6): Lý thuyết và phê bình

Vu vơ về việc viết văn (7): Lý thuyết và khủng hoảng

Vu vơ về việc viết văn (8): Tinh thần phê phán

Vu vơ về việc viết văn (9): Tính hệ thống