___________________

ĐỔI MỚI

Một số người, đây đó, hay lên án hoặc dè bĩu những người đổi mới là những kẻ cực đoan. Thật ra, trên nguyên tắc, bất cứ khát vọng đổi mới nào cũng xuất phát từ cái nhìn có tính chất tương đối luận: những người đổi mới là những người bị ám ảnh hơn ai hết sử tính của mọi hiện tượng: một mặt, cái gì cũng gắn liền với một thời điểm với những điều kiện văn hoá nhất định; mặt khác, không ai có thể hoàn toàn đoạn tuyệt được quá khứ để có thể thanh thản xây dựng sự nghiệp từ một con số không. Một số hệ luận được những người đổi mới rút ra từ hai khía cạnh ấy: thứ nhất, không có những giá trị phổ quát và vĩnh cửu có thể làm khuôn vàng thước ngọc cho mọi người qua những thời đại khác nhau; thứ hai, vì không có những giá trị tuyệt đối như thế nên mọi thử nghiệm đều được phép, hơn nữa, cần được cổ vũ; thứ ba, những thử nghiệm ấy, dù táo bạo đến mấy, vẫn thoát thai từ một quá khứ nhất định. Ở hệ luận thứ ba này, những người đổi mới và những người thủ cựu giống nhau: cả hai đều dựa vào quá khứ. Nhưng sự giống nhau chỉ dừng lại ở đó. Trong khi những người thủ cựu nỗ lực - thường là một cách tuyệt vọng - duy trì nguyên trạng quá khứ, những người đổi mới cố gắng viết lại quá khứ để vun bồi gốc rễ cho các dự phóng hướng tới tương lai và để mọi vận động lại được tiếp tục. Bởi vậy, hầu như phong trào đổi mới văn học thực sự nào cũng, nếu không xuất phát từ, thì cũng gắn liền với nhu cầu tái tạo lịch sử, từ đó, không những hiện tại được đổi mới mà cả quá khứ cũng mang một diện mạo mới.

Nói cách khác, đằng sau phong trào đổi mới nào cũng có một lịch sử được viết lại. Không chừng điều các nhà cầm quyền e ngại nhất khi đối diện với những phong trào đổi mới trong phạm vi văn học chính là ở chỗ đó: với phong trào đổi mới ấy, không ít những thần tượng cũ sẽ bị lật đổ. Mà những thần tượng ấy lại gắn liền với những huyền thoại có chức năng duy trì quyền lực của họ.

----------

Đã đăng:

Vu vơ về việc viết văn (1): Xa lộ là tử lộ