Thoạt kỳ thủy tuồng như không có Lời. Ấy là những sức mạnh của Tự nhiên thô bạo, bất ngờ, ào ạt tới, che lấp tất cả, dìm con người vào thực tại nguyên thủy. Những núi, sông, đất, đá, cát, bãi, sò, ốc, chim, cá, cây cối, lau sậy... trong giông bão, ánh sáng, lửa, nước dưới mọi dạng.

Nhưng thoạt kỳ thủy cũng vẫn là Lời. Bởi đã có người thi sĩ, kẻ được ban cho Lời. Ấy là một ý thức tìm cách nắm bắt thực tại – trước cả nghĩ suy. Hòa nhập Tự nhiên và Tự nhiên cất tiếng người. Thế nên mới có những "ghi nhanh" vượt thoát mọi phân cách, vượt thoát cái tôi tỉ mẩn của con người, phô bày sự vật bằng cách xưng danh chúng, lặp đi lặp lại, đột ngột, không thứ tự... Nhưng cũng có những kêu cầu, không phải là van xin nài nỉ, cũng không phải những mệnh lệnh truyền khiến mà là những ao ước hòa nhập. Kỹ thuật ở đây cũng chính là nội dung. Và Lời lúc này chính là Tự nhiên đã biến thành rung động. Ở đây nữa cũng chẳng hề có ai thắng ai. Bởi quê hương của Tự nhiên cũng chính là cái dấu yêu của Người, mọi người.

Tôi hình dung Bobrowski trước những triền phọc của cuộc đời. Hơn gì hết, Thơ. Không phải như cầu siêu, không phải như một vong thân mới. Những bước ngắn ngủn, rụt rè, vấp váp, – ngắt ở những chỗ không ai thường ngắt, như cuộc sống, trúc trắc, khó hiểu. Ngôn ngữ giản lược tới khuyết vắng cả đến những mối nối lô-gích và cú pháp, chỉ còn những danh từ và động từ (thường ở thể phân-từ hoặc vị-biến-cách!); và như thế, hàng nối hàng, ngời lên những từ-ký hiệu, xen lẫn những mẩu, đoạn hoài niệm, kêu gọi người đọc tới chiêm nghiệm và tích cực dự phần.

Thơ. Ấy chính là luôn luôn mò mẫm, tìm tòi, đi tới... Những dạ khúc, "tình yêu-màu trắng", ánh sáng tìm thấy nơi kẻ khác... Chính Bobrowski cũng đã từng xác nhận cái "thiên chức" của mình là "hòa hợp" các dân tộc mà bao thế kỷ đã đặt vào thế đối nghịch nhau, "là vì tôi đã lớn lên trên cả đôi bờ dòng Niémen, nơi người Ba-lan, Lituanie, Nga và Đức đã chung sống..." Dễ thương biết mấy những bài tình ca của Bobrowski!

-------------------------

Ghi chú của toà soạn:

Bài viết ngắn trên đây nguyên là "Lời Bạt" do Diễm Châu viết năm 1993 cho tập thơ "Trong sông" và những bài thơ khác của Johannes Bobrowski (bản dịch Việt ngữ của Thủy Trúc).

Độc giả có thể xem một số tác phẩm của Johannes Bobrowski đã đăng trên Tiền Vệ:

"Dạ khúc" và những bài thơ khác

"Trong sông" và những bài thơ khác

và tiểu luận của Antoine Jaccottet:

Ánh ngời và sự huyền bí của Bobrowski