I

 

Khôn ngoan là ta

vì đời ta chỉ đòi hỏi

sự khôn ngoan.

Đã xa rồi những trò

ái tình rồ dại xa rồi

cả rượu nho tuôn chảy nữa.

 

Từ nay đêm đã rời xa

như niềm vui xa rời

một khu chợ thiếp ngủ.

 

Bè bạn đã đi rồi

– ai tìm họ lại được

giữa những kẻ hăm hở với đắng cay

và ham hố này?

 

Cửa miệng hãy còn xa

tiếng hát!

Khôn ngoan là ta.

 

 

II

 

Hãy là hoa! – Người nói.

Nhưng ấy chỉ là cành khô.

Hãy tưới đẫm vành môi kẻ khát! Người nói.

Nhưng ấy chỉ là mây xơ xác.

Hãy là nước! Người nói.

Nhưng ấy chỉ là vũng lầy hôi thối.

Hãy là trái cây của thế giới! Người nói.

Nhưng ấy chỉ là đất cằn cỗi.

Hãy chết đi! Người nói.

Và chỉ có sự chết đón nhận người.

 

 

III

 

Trời đen tối

và phi mau đàn lạc đà nhấp nhô

họ đã bắt kịp ta bên bờ

sa mạc.

Trăng lên và ta

ta tìm tảng đá.

Khi ta thấy họ tới

ta bảo:

 

Chính ta là vua bọn họ!

 

Và cát của ta tan chảy

đã hòa lẫn với cát của sa mạc

mà không một ai thấy.

Và cát của đoàn lạc đà của ta

đã tan hòa vào cát của ta

mà không một ai thấy.

Và cát của lũ gia nhân ta

đã tan hòa vào cát của ta

mà không một ai nhận ra.

Và cát của đám thê thiếp ta

đã tan hòa vào cát của ta

mà không một ai nhận biết.

Sau này bên trên cát

đã lấp lánh vì sao của Abdelbaran

đang rửa chân cho gió.

 

 

IV

 

Và biển nói: – Hãy thét lên!

Và người đã không thể thét lên.

Và gió nói: – Hãy rên rỉ!

Và người đã không thể rên rỉ.

Và đất n6i: – Hãy nín lặng!

Và người đã không thể nín lặng.

Và Israel nói: – Hãy hát!

Và kẻ mù lòa đã tới ôm hôn người

Và miệng người đã tràn đầy ánh sáng.

 

 

V

 

Họ đã như tảng đá ở khe nước

họ đã như bụng trống lấp đầy

họ đã như đầm lầy dịu mát

họ đã như dây leo kéo dài ra

họ đã như bánh mì tròn lại

họ đã như tiếng kèn vang dội

họ đã như lãng quên tự quên đi

họ đã như kẻ chết tự chôn vùi.

 

 

VI

 

Ta đã trần truồng

và trong lúc ban đêm

người ta đã mặc lại áo quần cho ta,

ta đã bị bỏ đói

và rặng cây táo đã nuôi ta,

ta đã bị bỏ khát

và suối nguồn đã cho ta nước,

ta đã mỏi mệt

và cỏ ngoài đồng đã đón nhận ta,

nhìn vào chính bản thân ta

ta không thấy một nơi hỗ trợ nào để tựa mình.

 

 

VII

 

Này chó – ta đã nói –

tại sao mi bị xiềng?

Và nó đáp:

«Tâu Hoàng thượng

xin ngài đừng dạy kẻ ngu hèn

phải làm những gì chỉ dành cho

người mạnh!»

 

 

VIII

 

Này người anh em – ta đã hỏi y –

tại sao ngươi khổ sở?

Bởi coi kìa, bụng ngươi đã đầy,

các đàn thú của ngươi gặm cỏ dưới trời sao,

cánh tay ngươi mạnh như kim tự tháp

và tên ngươi được khắc trên mọi cổng thành thế giới

Y đã nhìn ta thật lâu

mà đáp:

«Ôi, Thánh thượng,

liệu người ta có thể đòi thịt da thần đừng héo khô

và xương xẩu thần đừng vụn vỡ?»

 

 

IX

 

Người nữ từng bị xua đuổi

từng bị đánh đập bằng những đòn ngôn từ

và ném đá

đã bước vào lều ta

nàng lại khoác áo gió

và mang giày đêm

hết sức kính cẩn nói với ta: «Trình Chủ nhân

xin Người hãy nhìn tới giếng nước

bởi nó đã cạn khô!»

Bởi thế, nghiêng mình trên khuôn mặt nàng

ta đã nghe nước lại tràn đầy những vùng sâu thẳm.

 

 

 

 

 

Lied *

 

    Mi hãy nghe mưa

chùi rửa những khớp xương

của thế kỷ;

Mưa thấm vào tận tủy;

ôi, hưu kỳ êm dịu của ký ức!

Mi còn lại một mình

và rác rưởi của đời

vỗ lên mặt.

Sự sống ư?

Cái giá của một giọt sương

treo thập tự ở lối vào

sa mạc.

 

 

 

Tuần lễ

 

    Hôm nay, ngày mai

Hôm nay, ngày mai...

Và ở đầu chót

một chúa nhật không cùng,

vĩnh cửu!

 

 

Lied *

 

     Chiều muộn,

nỗi âu lo không thể nói;

con chó trăng theo đuổi mãi dòng sông.

Che giấu nơi đâu nỗi nhục nhã của mi?

Cư ngụ nơi đâu giữa những khe sâu của xương cốt

và sự bất lực của khôn ngoan?

Có tiếng gõ;

Mi lấy hết sức mình kéo và cánh cửa mở ra

giữa lòng giấc ngủ.

 

 

 

Lied

 

    Những cánh cửa lá chắn mở.

Về phía nào

nẩy sinh điều xa lạ?

Nếu ta nghiêng mình

những máy chém của bóng tối

phớt qua những chiếc gáy ngang ngạnh.

Ánh sáng mơ hồ của đôi mắt

hít lòng đường;

một con chó kéo lê trong bụi

ruột rà của hừng đông.

 

 

Lied

 

    U minh,

thời tập sự đen tối.

Thần sứ của cơn mưa

khuấy nhiễu sống lưng ngươi;

từ đầu cánh của người

lấp lánh

một giọt máu.

Gia-cóp! trong không gian người thét,

Gia-cóp! *

Tiếng cười nào đê tiện rỉ ra

từ đôi môi ngươi trày trụa

khi đôi chân người mù quáng

tới in dấu ấn khẳng định sự đồng lõa của các ngươi.

 

 

 

Viễn ký

 

    Thế là chúng rốt cuộc được chất đống

trong kim tự tháp lớn

của dửng dưng.

Trên cát, những chiếc bóng của chúng:

những rặng cây chữ thập

với những bên cánh bị giật đứt.

 

 

Lời tán tụng con bò

 

    Y đã hết sức hì hục

cực nhọc

banh thây,

giữa cái ách và ngọn roi:

ấy khôn ngoan của lựa chọn

cả hai.

 

 

Tất yếu *

 

    Trong suốt mùa đông khủng khiếp này

khi những dấu vết

không còn nhìn thấy nữa

vẫn phải sống

nếu không có một giải pháp nào

khác!

 

 

 

*

 

     Khép lại

cửa miệng của ác quỷ,

tiếng nói nó đã tắt;

tôi đứng một mình trước những cánh cổng

sự thật.

Làm sao

những kẻ Bất tử kia* cân nhắc

gánh nặng thánh thiêng

thân xác tôi?

 

 

 

Abyssus abyssum invocat *

 

    Với mi những khung cửa của tiếng hát

đã khép kín.

Mưa để lại trên mặt kính

những ẩn tự thâm u.

Mi nghiêng mình để lần mò đọc

những ký hiệu dị kỳ này.

Dẫu vậy đôi khi

trong giây lát ngắn ngủi ở trên vai mi

cái chết vẫn thầm nhắc:

«Vực thẳm kêu cầu cùng vực thẳm!»

 

 

 

 

 

 

Lied *

 

 

    Đi.

Quá mỏng manh là mép lề

phân cách ánh ngày với những

địa đạo của đêm tối.

 

    Đi.

Ngang ngạnh biết là bao

khi không muốn hiểu rằng

chẳng có một nơi nào để đi.

 

    Đi.

Chỉ có gan bàn chân mi

biết rõ những dằm thép

của trái đất ra sao.

 

    Đi.

Ở cuối, ở nơi không còn

đường, Giu-đa quỳ gối

kế bên bình thanh tẩy;

ấy chính khuôn mặt mi mi thấy

phản ánh trên làn nước.

 

 

 

Lied

 

     Quá khứ, hiện tại,

ai biết được rằng nó, xác thịt, có thể ra sao

những từ ngữ,

bí quyết,

cát ngày thứ năm

cái cứng và sống

dáng dấp;

ai biết được

ấy chung cuộc, ấy khởi đầu,

chỉ có khói của tháng ngày

sững lại nơi đường nét

những màng óc thánh thiêng.

 

 

Lied

 

    Những bản thông cáo, thông cáo, thông cáo,

những khảo luận, bài thuyết giáo, những áo trói,

ái tình, máy điện toán, những ngày mai,

một viên đạn trong cái lưng khòm

của thực tại,

một tràng súng bắn vào cái bụng son sẻ

của âu yếm.

Thượng đế ký tên mình bằng một cây nạng

trên những bức vách nhà tù.

 

 

Lied

 

    Quả thật,

bên trên đầu chúng ta, là cái chết,

nhưng ngược lại, ôi huyền diệu biết bao,

ở dưới đó đôi chút, nơi những đôi môi chúng ta gắn liền

và vô tư

sinh ra Thượng đế.

 

 

Lied

 

Bụi đời hì hục và nghiến rít,

ngày mà thịt da biến thành giá băng;

những ngón tay tôi bấu vào tay em như những cây kềm –

những đốt xương của chiếc thang cất lên trời cao.

 

 

Lied

 

    Chó già

trên nhựa đường nơi sương mù lấp lánh;

những cánh cửa khép,

những tiếng chửi thề,

cái lạnh cười nhạo.

Một sợi xích vang vang trên mặt đá lót đường, đơn độc.

Tiếng hú của trăng

sưởi ấm

cổ họng giá buốt của đêm thâu.

 

 

Lied

 

      Những cuộc phiêu lưu, những món đồ.

Hãy xếp lại gọn ghẽ!

Ra sao nhỉ những gì đã quên

hiện hữu mà không thôi hiện hữu?

Ai đang đứng đằng sau những khung cửa

tăm tối của mi?

Những bàn tay nào nở

ở đầu đôi cánh tay mi?

«Nhất định là ngày mai, – mi bảo – ngày mai...»,

mà quên mất rằng hôm nay

chưa từng hiện hữu!

 

 

Lied

 

     Sự thể đã ra sao

khi tôi chỉ là bầu trời

trước mặt Người

và máu của cơn mưa

trên những khớp xương của đất sét?

Ấy cũng gần như tất cả

ngoại trừ gió đã tươi cười giật ra

đôi lòng bàn tay người từ những chiếc đinh tháng ngày

sắp tới.

 

 

Lied

 

    Mi hãy nghe lũ dế mèn gắng sức

gặm mòn đêm.

Lớp mạt cưa đen xạm nào buông xuống

nơi những buồng phổi bị lấp nghẹn của thành phố!

Những ngày của đời mi,

như một kẻ hoàn toàn lạ xa, mi rảo qua chúng,

ấy những viên gạch của một đền đài vinh quang,

những viên gạch nám cháy nơi những nhà tiểu công cộng

của thế kỷ mi.

 

 

Một nắm đất sét

 

    Một nắm đất sét

và bàn tay tôi có thể nhào nặn

những đường nét của em

bởi đôi bàn tay tôi

còn nhớ.

Nhưng Người

Người đã nhớ tới gì nhỉ

khi uốn nắn ra em?

 

 

Coi chỉ tay

 

    Đo đạc vào mùa thu

những cánh đồng bắp,

tiếng động của chuyến tàu trong tai

sự chết;

gặp gỡ vào mùa thu

con đường sinh

chưa bị gián đoạn;

có ai đó,

ai đó khép lại lòng bàn tay

ở tận cùng thế giới.

 

 

*

 

    Tiếng kêu con sáo sậu

chìm trong đen tối,

lúc này mi hãy còn nghe.

Rồi sẽ phải lặng thinh chiếc bóng

lưng khòm lang thang trên đường phố

dưới cơn mưa quất mạnh.

Mi hãy nói,

hãy mò mẫm bước vào

vòng nhảy múa của từ ngữ

đang xoay tròn trên miệng vực!

 

 

Chống chiến tranh

 

     Mùa đông,

sương mù,

buồn nôn mửa;

Thượng đế lết lê

đôi giầy trận

trong đường hầm vĩnh cửu.

 

 

Maja desnuda

 

     Vững tựa đá, đẫy đà,

lõa lồ trong ánh ngày không che đậy,

cô quạnh rình rập chính bản thân

trong cô quạnh,

hắt hiu

trong kiêu hãnh của thịt da

lửng lơ giữa hiện tại

và mãi mãi,

khoảnh khắc điên rồ vì nhan sắc,

nụ hôn trên đôi môi quái gở

của thiên thu.

 

 

 

 

 

Một tia sáng

 

     Một tia sáng

vào buổi mai mùa đông lạnh lẽo có một;

một tia sáng trên mí mắt em

từ đấy tôi bắt đầu không còn biết

làm sao giấc ngủ rụng rơi,

một tia sáng đến từ đen tối,

mù lòa, tay nắm tay

chính nó;

và chúng ta ở trước mặt nó

như trước một khẩu súng đã nạp

bất tử

và nó thật vô tư

đưa lưỡi dao trắng chém xả xuống

một ngày, lại một ngày,

lại một ngày...

 

 

Và nếu những ngón tay tôi

 

   Và nếu như những ngón tay tôi

có thể vuốt ve mơn trớn

khuôn mặt thời gian,

nếu những đầu ngón chúng

say khuôn đúc của em

mò mẫm bình minh của thế giới

thì vị thần nào sẽ mạo hiểm đôi bàn tay

để nhào nặn đất sét?

 

 

Nox *

 

    Đếm bước hòa mình vào tà dương,

dưới ánh sáng mơ hồ của thành phố,

mãi cao, tay đón trăng liềm như khói sương,

nghe nơi mùa thu tiếng chó sủa,

 

khuấy động nét huyền bí êm đềm những đường phố trống,

dưới từng vì sao lướt nhanh của chòm Hùng tinh,

đơn độc với bộ xương khô và đơn độc với thịt da mình,

trong sâu thẳm của đen tối cảm thấy sương mù di động,

 

như một tửu đồ cố cựu rình rập chiếc đồng hồ máu rỉ,

mò mẫm những vách tường, bằng chiếc bóng của bàn tay

                                                       [trần trụi hoàn toàn,

nhìn thấy hõm sâu những vết nhăn trên xác ướp thời gian

mà hơi lạnh tột cùng thấu suốt cốt tủy!

 

 

 

Lied

 

    Ra đi để tới trước

bước đầu tiên.

Ôi chao sao mi đè nặng thế

trên bộ xương khô,

sao mà dài thế con đường

hướng tới con người không thỏa hiệp.

Thế kỷ của mi – một nhầm lẫn

hay ấy chính phán xét của mi

đã xuôi tay?

Không sao!

Ý hướng ẩn giữa đôi tay nàng

đôi tay đang xua đuổi trên vầng trán mi

bóng cành sơn trà.

 

 

Lied

 

    Ánh ngày như một lời chúc phúc

của những người mù.

Mi bò

giữa những tươi mát còn lại

trơ trẽn,

giữa đám cỏ bí ẩn

quấn quít

với hương rừng.

Trong đờm rãi trong suốt của ánh sáng

phất phơ lịch sử;

dưới chân mi buổi sáng nay

đôi mắt buồn của một con chó

quá già cỗi

thế cho cây cầu.

 

 

Lied

 

    Mồ hôi của tro,

mùa hè của bụi,

khắc giờ của bụi,

thân xác của bụi.

Mi hãy nghe máu lạc lõng

trong những đường mạch của đêm tối,

dưới những vì sao sắt thép

những đoàn lữ hành của Ba Vua

lên đường

về Giê-ru-sa-lem của im lặng.

 

 

Lied

 

     Mi kết liễu bài thơ

với nắm đấm trong miệng.

Con số vàng,*

thời đại vàng,

im lặng vàng...

Chung quanh mi hú lên mọi người,

hành tinh hú lên,

lịch sử hú lên.

Chẳng ích lợi gì mà đặt những câu hỏi

với bộ xương khô của mi đã bị nghiền nát.

Chẳng ích lợi gì mà để ý

tới tiếng nghiến rít của những vòng bánh trên trời

«Guarda e pasa!» **

Có ai đó tựa như mi

mang trong hai tay

thủ cấp

của ngày mai.

 

Ghi chú của người dịch:

HORIA BĂDESCU sinh ngày 24.2.1943 tại Aref-trên-Arges, miền Valachie, Ru-ma-ni. Khởi sự sự nghiệp văn chương vào đầu những năm 1970 với tập thơ Marile Eleusii (Những ngày hội lớn của Euleusis, nhà xuất bản Dacia, 1971); tới nay đã có khoảng hai chục tác phẩm vừa thơ, vừa tiểu thuyết và nghiên cứu văn học. Ông đã được tặng nhiều giải thưởng văn chương trong nước như của Hiệp hội các nhà văn, của các tạp chí Arges, Poesis và của Hàn lâm viện Ru-ma-ni; được dịch ra nhiều thứ tiếng như Anh, Pháp, Đức, Nga, Hung-ga-ri, Bun-ga-ri, Serbie, Arménie, Việt-nam,....

 

Với bằng tiến sĩ văn chương, ông còn là một giáo sư, một nhà báo, một dịch giả và nhà ngoại giao. Theo Jean Poncet (trong Voix de Roumanie, Sud, 1997), Bădescu từng làm biên tập viên đài phát thanh quốc gia ở Cluj từ năm 1968, rồi làm giám đốc Nhà hát Quốc gia ở Cluj từ 1987. Ngày 22. 12. 1989 ông điều khiển đài phát thanh và truyền hình Cluj. Năm 1995, Bădescu được bổ nhiệm phụ tá giám đốc Trung tâm văn hóa Ru-ma-ni ở Paris. Khoảng cuối năm 1997, ông trở thành giám đốc trung tâm này... Dứt nhiệm kỳ hai năm ông trở về nước, và làm việc tại «Fundatia Culturala Romana» ở Bucarest. Ít lâu sau, ông trở lại Paris, phục vụ trong ngành ngoại giao. Trong cuộc sống bình nhật, Bădescu là một tín đồ chính thống giáo...

 

Trong bài tựa một tuyển tập thơ của Horia Bădescu được dịch sang Pháp văn, nhà phê bình Liviu Petrescu viết: «Horia Bădescu ở trong số những nhà văn tiêu biểu nhất của văn chương Ru-ma-ni trong những năm gần đây.» Nhà phê bình còn cho biết: «Thơ Horia Bădescu, phần tiêu biểu nhất trong các tác phẩm của ông, không phải là một thứ thơ tiền phong theo nghĩa thông thường của từ này, mà đúng hơn là một thứ thơ quan tâm tới việc thu hồi ý nghĩa nguyên thủy của nó. (...) Đối với Horia Bădescu, thơ tiếp tục mở ra cho một số kinh nghiệm của điều thánh thiêng.» Cũng theo Petrescu, Horia Bădescu rất chú trọng tới một số hình thức cố định trong thơ, ông ưa thích thể sonnet của Anh và thể ballade «tự tình khá phóng khoáng kiểu Pháp». Petrescu còn phân biệt hai giai đoạn trong thơ Bădescu: ở một giai đoạn đầu, thơ Bădescu đưa ra một viễn ảnh tổng quát, một thứ «chủ nghĩa nhân bản mới», trong đó «sự hiện hữu của con người được coi như không phải là đối nghịch với thiên nhiên mà là dự phần vào thiên nhiên, hòa mình vào một thứ trật tự vũ trụ...»; nhưng trong những năm gần đây, Bădescu đã cho thấy một khuynh hướng ngược lại: ông «khai triển viễn ảnh của một vũ trụ mắc triệu chứng suy đồi, một vũ trụ đang nguội dần, ở ngưỡng cửa của một thời băng giá khác...»

 

Với thi phẩm mới Những tam đoạn luận của con đường (Les syllogismes du chemin, «le buisson ardent», l'arbre à paroles, Maison de la Poésie d'Amay, 1999), tôi mường tượng thơ Horia Bădescu đang trở lại quỹ đạo của trầm tư, tự đào sâu và khai triển cho mình một con đường thênh thang mới.

 

Tôi đã giới thiệu Horia Bădescu với bạn đọc Việt-nam lần đầu qua thi phẩm Khuôn mặt thời gian & mũi gai (Tủ sách thơ, Trình bầy, 1996). Tôi trở lại với ông lần này trong hân hoan của một mong ước đã trở thành sự thực: Horia Bădescu không phải chỉ là một trong những tiếng thơ «tiêu biểu nhất của Ru-ma-ni», ông đã bước một bước thật vững vàng trên con đường của những nhà thơ lớn của thế giới.

 

Bản dịch này gồm trọn vẹn tác phẩm mới Những tam đoạn luận của con đường của Horia Bădescu, một số những bài thơ khác, như “Những lời than khóc của Salomon” (theo bản Pháp văn của Georges Astalos), và toàn thể các bài trong tập Khuôn mặt thời gian (Le visage du temps, Librairie Bleu, Troyes, 1993; bản Pháp văn của Mihaï Zaharia) cũng như toàn thể các bài trong Cuộc trở lại thứ nhì (Le deuxième retour, Cogito, Oradea, 1996, bản Pháp văn của Paola Bentz-Fauci; tác phẩm này bao gồm cả 23 bài trong tập Mũi gai (Le fer des épines). Các bài được sắp xếp theo thứ tự các tác phẩm nêu trên. Các bài của tập Khuôn mặt thời gian (bản dịch Mihaï Zaharia), có thể tìm thấy trong Cuộc trở lại thứ nhì, vẫn được duy trì; nhưng 23 bài của Mũi gai được trả lại thứ tự như đã có trong Cuộc trở lại thứ nhì... Hy vọng bạn đọc tìm thấy cái vui nơi một số bài dịch theo những bản dịch khác nhau (Mihaï Zaharia/Paola Bentz-Fauci) của cùng một nguyên tác!