Lawrence George Durrell sinh ngày 27.2.1912 tại Jalandhar, Ấn độ thuộc Anh -- “dưới chân dãy núi Himalayas”, như sau này ông thường ưa gọi -- cha mẹ đều là người Anh sinh trưởng ở Ấn độ. Thời trẻ ông học trong trường dòng St. Joseph ở Darjeeling, tây Bengal, rồi St. Edmund ở Canterbury, Anh quốc. Tác phẩm đầu tiên của ông thường được biết là The Black Book, xuất bản tại Paris năm 1938, nhưng thật ra trước đó ông đã xuất hiện với Pied Piper of Lovers [1935] và Panic Spring [1937], tập thơ đầu tay Quaint Fragment [1931] xuất bản năm ông mười lăm tuổi, và A Private Country [1943]. Tiếp sau đó là các cuốn Prospero’s Cell [1945], Reflections on a Marine Venus [1953], và Bitter Lemons [1957] là tác phẩm kể lại cuộc sống của ông ở Cyprus. Thời chiến tranh thế giới, Durrell sống ở Ai cập. Tiểu thuyết tuyệt tác bộ bốn The Alexandria Quartet * mà ông khởi sự viết trên đất này, rồi hoàn thành ở miền Nam nước Pháp, đã đưa ông lên hàng những tiểu thuyết gia lớn nhất thế giới. Giữa thời gian viết bộ bốn The Alexandria Quartet [1967-1960] và bộ năm The Avignon Quintet [1974-1985], ông còn viết hai tiểu thuyết Tunc [1968] và Nunquam [1970], đồng thời làm thơ, sáng tác kịch, viết phê bình, dịch thuật, và viết về du lịch, truyện về dân làm ngoại giao... Trước khi tuyệt tình với nước Anh mà ông không còn coi là quê hương, và nước này cũng không còn sử dụng và coi ông là công dân, ông từng sống ở Cairo, rồi Alexandria ở Ai cập, Athens, Rhodes, Corfu trên bờ biển Kalami và các đảo Dodecanese Islands của Hi lạp, Paris, Cordoba ở Argentina, Belgrade ở Yugoslavia, Nicosia ở Cyprus, và từng đảm nhận nhiều chức vụ quan trọng khác nhau trong ngành ngoại giao. Caesar’s Vast Ghost [1990] là tác phẩm sau cùng của ông, trong đó ông ghi những suy nghĩ về lịch sử và văn hoá của miền Provence, Pháp, là nơi ông rút về sống trong một làng nhỏ có tên là Sommières hơn mười năm sau cùng của một cuộc đời “sóng gió” nhưng rất thú vị – một cuộc sống “bohemien”, kể từ thời gian sống bằng nghề nhạc sĩ dương cầm trong các câu lạc bộ nhạc jazz ở London, cho đến những năm sống ở Paris, rồi làm trong ngành ngoại giao, hay giảng dạy ở các đại học.**

 

Lawrence Durrell là Thành viên của Royal Society of Literature của Anh quốc [1954] và từng được đề cử giải Booker Prize với cuốn Constance, or Solitary Practices [1982] và đã nhận các giải văn học như Duff Cooper Prize với Bitter Lemons [1957], James Tait Black Memorial Prize với cuốn Monsieur, or the Prince of Darkness [1974]... và có dư luận cho rằng ông cũng từng có tên trong danh sách được đề cử Giải Nobel văn chương. Về tình bạn 45 năm giữa ông và nhà văn Henry Miller, người ta thường nhắc lại thời sống ở Paris, Lawrence Durrell từng cùng với Miller và nhà văn nữ Anais Nin ôm giấc mộng xây dựng một phong trào văn học riêng của ba người. Giấc mộng không thành, nhưng cả ba đều đã để lại một sự nghiệp văn học đáng kể.

 

Thơ Lawrence Durrell xuất hiện khá nhiều trước tiểu thuyết của ông, thế nhưng cái bóng đồ sộ của tiểu thuyết, có thể cộng với ngôn ngữ tiền vệ trong chính những bài thơ, đã che một phía con người thi sĩ của ông, từ lâu vẫn được coi như một trong những nhà thơ tài hoa nhất của thế kỷ qua. Rất có thể đất đai và bầu khí của nhiều miền khác nhau: Ấn độ, Địa trung hải, Paris, đã đưa vào thơ ông những âm sắc và cú pháp đẹp đẽ lấp ló sau một thứ từ vựng tự nhiên của đời sống. Durrell còn là một người dịch thơ tài hoa, đã để lại cho người đọc nhiều bản tiếng Anh giá trị của thơ George Seferis, Angelos Sekilianos...

 

Sau nhiều năm bị bệnh khó thở [trong y học gọi là khí thũng], sống một mình trong một ngôi nhà lớn ở làng Sommìères,*** Lawrence Durrell mất ngày 7.11.1990.

 

Là một nhà văn đa tài và sáng tác mạnh, tác phẩm ông để lại có thể gọi là đồ sộ. Riêng về thơ, trong số nhiều tập xuất bản trong khoảng 1931 đến 1948, có thể kể một ít những tác phẩm chính: Collected Poems: 1931–1974 [1960, 1964, 1980], Selected Poems: 1935–1963 [1964], The Ikons [1966], Vega and Other Poems [1973], Selected Poems of Lawrence Durrell [2006].

 

 

 

Ngôi nhà ở làng Sommìères

nơi Lawrence Durrell sống những năm cuối đời.

 

---------------

 

* Bộ tiểu thuyết bốn cuốn The Alexandria Quartet gồm Justine [1957], Balthazar [1958], Mountolive [1959] và Clea [1960] viết về những biến cố trước và trong Chiến tranh Thế giới ở Alexandria: ba cuốn đầu chủ yếu kể cùng một câu chuyện, nhưng nhìn từ nhiều phối cảnh khác nhau, theo một kỹ thuật độc đáo; đến cuốn cuối cùng, câu chuyện mới được kể tiếp theo thời gian và dẫn đến hồi kết cục. Khoảng 1960-1961, người dịch có dịp đi qua suốt cả bốn cuốn, trong một kỳ nghỉ hè ở Vũng Tàu, có lẽ cùng một lúc với bạn Nguyễn Đăng Thường [hiện ở London], cũng là người từng rất ngưỡng mộ Durrell, bởi vì sau đó [nếu tôi nhớ không sai] chúng tôi có nhiều dịp nói chuyện với nhau về “bài thơ dài” Le Quatuor d’Alexandrie [tôi khởi sự đọc bản tiếng Pháp, mà mấy năm sau tôi đã không lấy làm lạ bản dịch là của một nhà thơ tôi từng say mê: Roger Giroux, anh em cột chèo với một người cậu ruột của tôi, ở Paris]. Ngoài kỹ thuật độc đáo mới mẻ trong tiểu thuyết, trong cái nhìn non trẻ của sinh viên, chúng tôi đã say mê bút pháp phong phú và những nhân vật đa dạng và sống động, đặc biệt là những nơi chốn “ngóc ngách” hấp dẫn của thành phố Alexandria [chính thành phố phải được coi là “nhân vật chính” của bộ tiểu thuyết] – tất cả được mô tả với một chuyển động nhịp nhàng chưa từng thấy.

 

** Năm 1974, Durrell là Giáo sư Thỉnh giảng tại Đại học Nhân văn Andrew Mellon thuộc California Institute of Technology.

 

*** Trước sau ông trải qua bốn đời vợ: Nancy Isobel Myers [1935-1942], Eve Cohen [1951-1955], Claude-Marie Vincendon [1961-1967 mất vì bệnh ung thư] và Ghislaine de Boysson [1973-1979], có nghĩa, căn cứ giấy tờ và tính theo số học, sau lần đầu lấy vợ, ông có ít nhất bốn giai đoạn “tự do một mình”: 1943-1950, 1956-1960, 1967-1972 và 1980-1990.

---------------------

“Những dòng thơ cho một khúc nhạc” và “Những quả chanh đắng” dịch từ nguyên tác “Bitter Lemons” và “Lines to Music” trong Lawrence Durrell, Collected Poems (New York: E. P. Dutton & Co., Inc., 1960). “Dublin” và “Sứ giả” dịch từ nguyên tác “Dublin” và “Envoi” trong Lawrence Durrell, Vega and Other Poems (New York: The Overlook Press, 1973). [“Envoi” là một trong những bài trong sổ tay thơ của tác giả, một phần viết bằng văn xuôi, được nhà Faber & Faber ấn hành với số in hạn chế trong năm 1971 tại London, dưới nhan đề The Red Limbo Lingo, với lời đề tặng Miriam Cendras.]