Gần đây có một chuỗi (đến nay được 4 bài) những bài thơ có nhan đề “B...” của tác giả Phạm Thị Điệp Giang đăng trên Tiền Vệ. Đầu tiên nó gây chú ý bởi cái nhan đề ngắn gọn và lạ của nó. Tác giả đánh số gần như theo thứ tự, từ: B1, B3, B6 và B8. Chúng không liên tục. Có vẻ như tác giả đặt nhan đề các bài thơ như đánh số các căn hộ chung cư thời hiện đại. Và tôi cũng không thắc mắc nhiều về nó nữa...

Trong 4 bài trên, có hai bài B3 và B6, theo tôi, chỉ thuần tuý “thuật chuyện” nên sẽ không đề cập đến trong bài viết này. Vậy chỉ còn hai bài B1 và B8.

Tôi sẽ bắt đầu từ B8...

Có vẻ Điệp Giang thường thích khởi đầu bài thơ bằng kỹ thuật lặp lại, thấy rất rõ trong cả hai bài thơ này.

Mở đầu bài B1, cô viết:

Còn trong bài B8:

Trong bài B8, tính hiệu quả của kỹ thuật này rất rõ — nó làm tăng thêm độ nặng cho câu cuối:

Cô đang tìm/tạo một lối mòn để bước vào một căn phòng.

Căn phòng của cô chứa những gì?

Và một mớ những linh tượng:

Và mục đích của việc tìm lối mòn này được giải thích rõ ở đoạn tiếp theo:

Ở khổ thơ này lại bắt gặp sự lặp lại: “Những vệt chân...”, qua một tiến trình thời gian liên tục, từ hôm qua, hôm kia, ngày trước đó và những ngày sau đó.

Và kết quả của cả tiến trình này là gì?

Đọc bài thơ này tôi liên tưởng đến những cảm giác phải trải qua của một người mới tập thiền. Trong bát chánh đạo, có một chánh là “Chánh định”. Trong kỹ thuật thiền, sự lặp đi lặp lại cùng một cách thức tập trung tư tưởng, ngày ngày qua ngày khác, bằng một sự nhẫn nại, là phương pháp để đạt đến chánh định. Mục đích tối thượng của thiền là để đạt đến “Chánh niệm”. Và chỉ có thể làm được việc này nếu sự “Chánh định” được thiết lập. Sự “Chánh định” có thể được hiểu như một sự cố gắng để kìm giữ con ngựa bất kham, là tâm thức ta, vào một chỗ.

Có thể hình dung tác giả như một người đang lần mò từng bước tạo lối để khai phá “căn phòng tâm thức” của mình. Những vệt chân được lặp lại liên tục, từ ngày này qua ngày khác liệu có tạo nổi cho cô một lối mòn? Những cuốn sách ngàn trang cũng sẽ trở nên vô ích...

Khổ thơ về những linh tượng, theo tôi, là một đoạn rườm trong bài này. Tác giả có thể chỉ cần chọn một hình tượng nào đó thật mạnh để chuyển tải cái ý niệm tâm linh là đủ và sẽ làm cho bài thơ gọn và súc tích hơn.

Trong bài B1, cảm xúc của nhà thơ được khởi phát từ sự quan sát “những đàn kiến trên tường”. Đây là một hình tượng phổ biến, nhưng suy tư trên hình tượng này, theo một cách rất riêng và độc đáo, là đóng góp của bài thơ này.

Như tôi đã nói ở trên, tác giả cũng mở đầu bài thơ này bằng kỹ thuật lặp lại. Nhưng thật đáng tiếc, tính hiệu quả của nó lại không cao như trong bài B8. Đọc đoạn này chỉ có cảm giác như đọc một câu chuyện cười dân gian cũ. Chuyện kể một ông vua đã mở một cuộc thi kể chuyện, và sẽ thưởng hậu cho ai kể câu chuyện mà ông ta nghe đến phát chán. Một anh chàng đã chiến thắng nhờ kể câu chuyện về những con kiến đang tha một đống lúa...

Cái nhìn đàn kiến bò như một chuỗi nhân quả có tính chu kỳ của cuộc đời, là cái nhìn lạ.

Ở đây tác giả đang đứng ở cuối chu kỳ và hướng cặp mắt phán xét của mình về phía sau. Một kẻ đã thực sự “đi qua cuộc đời” là một kẻ đã thực sự leo lên đỉnh hạnh phúc rồi rớt xuống vực sâu. Hạnh phúc thật sự chỉ là “tủn mủn và bấy nát”. Và cô đang lo ngại cho cái hạnh phúc mong manh đang có của một đôi vợ chồng mới cưới:

Ở đây, phảng phất cái nhìn vô thường của nhà Phật về cuộc sống.