ROBERT FOX

(1943-2005)

___________________

VỀ TRUYỆN CỰC NGẮN

Tôi bắt đầu viết những truyện cực ngắn khi tôi rời trường đại học, vào thời điểm tôi trở thành một nhà văn. Từ các sách bình giảng của William York Tyndall về Lawrence và Joyce, tôi chuyển sang đọc cuốn Chàng Tuổi Trẻ Gan Dạ Trên Chiêc Đu Bay của Saroyan, và sự chuyển hướng ấy đã cho tôi sự tự do. Tôi không còn cần đến nhân vật, tình tiết, sự xung đột, sự giải quyết, và cái hệ thống biểu tượng duy dương vật. Tác phẩm của Saroyan cũng làm tôi bớt nghiêm trọng. Tôi tìm thấy sự khoái trá cho mình theo một cách khác, mặc tình ngẫu tác những ý tưởng. Truyện của tôi có nhiều phong cách khác nhau, từ những truyện huyễn tưởng như “Một truyện ngụ ngôn” cho đến truyện “Nàng Viết:”, hay cái truyện về một thành viên của Câu Lạc Bộ Những Người Say Mê Rock Hudson, rồi đến cái truyện khai triển từ “Dear Greto Barbo” của Saroyan. Tôi không nghĩ Saroyan đã lưu tâm đến hình thức — điều mà tôi học được từ ông ấy là giọng văn. Những truyện cực ngắn có thể là những tác phẩm của giọng văn, rất giống với những bài thơ.

Vài năm sau, Borges, Cortázar và Juan Jose Arreola xoay tôi về với hình thức. Đặc biệt Borges đã lôi cuốn tôi một cách hết sức tự nhiên. “Ông ấy là một kẻ nói láo vĩ đại,” nhà thơ Sergio Mondragon đã nói với tôi như thế. Sau vài năm ở trường cao học, tôi lại cần được tự do bay nhảy.

Sự thích thú của tôi chủ yếu nằm ở việc sử dụng những giấc chiêm bao như ẩn dụ hay như lời bình giải về hiện thực vật chất. Tôi cũng viết những truyện châm biếm, phỏng nhại, những hồi ký mang tính huyền thoại, và cả những giai thoại có thật nữa, như những truyện đầu tiên trong loạt truyện về Frito. Tiết chế trong hình thức là một thách thức to lớn và nó nhanh chóng mang đến cho tác phẩm một sự hoàn mãn.

Tôi hình dung những truyện cực ngắn như tôi hình dung những bài thơ, và tôi nhìn ra cái cấu trúc tổng thể của tác phẩm. Nhưng tôi vẫn không biết cái truyện sẽ diễn ra như thế nào cho đến lúc tôi viết chữ lên giấy. Điều thú vị nằm ở sự chặt chẽ và chính xác, và đó là những điều kiện cần thiết để làm cho một truyện cực ngắn có hiệu quả. Tôi đã có nhiều ý niệm thất bại — những nhân vật cần được khai triển thêm hay những ý tưởng không thích nghi chút nào.

Thông thường, khi nghe tôi đọc, thính giả không thể phân biệt giữa một truyện cực ngắn và một bài thơ. Tôi biết sự dị biệt đó vì tôi đã chọn lựa hình thức cho tác phẩm một cách cẩn thận, bằng trực giác. Nhưng gần đây nhiều bài thơ văn xuôi tôi đọc được trên các tạp chí đã gây cho tôi một cảm giác tò mò thích thú, và tôi lấy làm khoái trá về sự xoá nhoà dị biệt giữa các hình thức.

Tác phẩm của Robert Fox đã đăng trên Tiền Vệ: