Borges (Buenos Aires,1899 - Geneva,1986), là một trong những khuôn mặt văn chương lớn nhất của thế kỷ 20. Ông là tác giả nhiều tác phẩm thơ, tiểu luận, phê bình, và truyện ngắn. Năm 1961, Borges chia giải thưởng “International Publishers’ Prize” cùng với Samuel Beckett. Năm 1966, The Ingram Merrill Foundation trao ông giải thưởng “Annual Literary Award” vì “sự đóng góp ngoại hạng cho văn chương”. Năm 1971, ông được Columbia University trao bằng Tiến Sĩ Danh Dự về Văn Chương (Doctor of Letters, honoris causa). Sau đó, nhiều viện đại học khác trên thế giới, kể cả Oxford và Cambridge, đã liên lục trao bằng Tiến Sĩ Danh Dự về Văn Chương cho Borges. Cũng vào năm 1971, ông nhận giải thưởng “Jerusalem Prize” (năm năm trao một lần), và năm 1973, ông nhận giải thưởng văn hoá cao quý nhất của Mexico là “Premio Internacional Alfonso Reyes”. Năm 1980 ông chia với Gerardo Diego giải thưởng “Premio Cervantes”, giải thưởng cao quý nhất trong thế giới văn chương tiếng Tây Ban Nha.

NHỮNG TÁC PHẨM CHÍNH:

Thơ

Fervor de Buenos Aires (1923)
Luna de enfrente (1925)
Cuaderno San Martín (1929)
Poemas (1923-1943)
El hacedor (1960)
Para las seis cuerdas (1967)
El otro, el mismo (1969)
Elogio de la sombra (1969)
El oro de los tigres (1972)
La rosa profunda (1975)
Obra poética (1923-1976)
La moneda de hierro (1976)
Historia de la noche (1976)
La cifra (1981)
Los conjurados (1985)


Tiểu luận và phê bình

Inquisiciones (1925)
El tamaño de mi esperanza (1926)
El idioma de los argentinos (1928)
Evaristo Carriego (1930)
Discusión (1932)
Historia de la eternidad (1936)
Aspectos de la poesía gauchesca (1950)
Otras inquisiciones (1952)
El congreso (1971)
Libro de sueños (1976)


Tập truyện

El jardín de senderos que se bifurcan (1941)
Ficciones (1944)
El Aleph (1949)
La muerte y la brújula (1951)
El hacedor (1960)
El informe Brodie (1970)
El libro de arena (1975)

Ngụ ngôn của Cervantes và cuốn Quixote  (truyện / tuỳ bút) 
... Họ đã không ngờ rằng cuối cùng thì năm tháng sẽ xoá đi sự bất hòa ấy. Họ cũng không ngờ rằng La Mancha và Montiel và hình dáng lỏng khỏng của người hiệp sĩ, trong con mắt của hậu thế, không hề kém thơ mộng hơn những cuộc phiêu lưu của Sinbad hay những địa giới mênh mông của Ariosto. Bởi khởi thuỷ của văn chương là huyền thoại, và tận cùng của nó thì cũng vậy... [Bản dịch của Phan Quỳnh Trâm, với sự hiệu đính của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Kẻ tòng phạm  (thơ) 
Người ta đóng đinh tôi. Tôi phải là đinh, là thập tự giá. / Người ta đưa tôi một cái chén. Tôi phải là thuốc độc. / Người ta lừa tôi. Tôi phải là lời nói dối. / Người ta thiêu sống tôi. Tôi phải là địa ngục. / Tôi phải ca tụng và cám ơn từng giây từng phút... [Bản dịch của Phan Quỳnh Trâm]

“Chỉ là một Con Người của Chữ Nghĩa”  (phỏng vấn) 
... MP-R: Ông nói rằng ông không phải là một nhà tư tưởng... Borges: Không, ý tôi muốn nói là tôi không có một hệ thống triết học nào của riêng mình. Tôi cũng không bao giờ thử làm điều đó. Tôi chỉ là một con người của chữ nghĩa. Cũng giống vậy, ví dụ như — à, tất nhiên, lẽ ra tôi không nên chọn ví dụ này — cũng như cách Dante sử dụng thần học cho mục đích của thơ ca, hay Milton cũng sử dụng thần học cho mục đích của thơ ông ấy, thì tại sao tôi không thể dùng triết học, đặc biệt là triết học duy tâm — thứ triết học đã thu hút tôi — để viết một câu chuyện hay một truyện ngắn? Tôi nghĩ rằng tôi được phép chứ, phải không? ... [Bản dịch của Phan Quỳnh Trâm, với sự hiệu đính của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Kẻ bị giam cầm  (truyện / tuỳ bút) 
... Tôi muốn biết anh đã nghĩ gì trong cái khoảnh khắc choáng váng khi quá khứ và hiện tại trộn lẫn vào nhau; tôi muốn biết liệu đứa con bị thất lạc đã được tái sinh và đã chết ngay trong giây phút ngây ngất đó, hay anh đã có thể, ít nhất như một đứa trẻ hay như một con chó, nhận ra được bố mẹ mình và ngôi nhà của mình... [Bản dịch của Phan Quỳnh Trâm] (...)

Nghệ thuật thi ca  (thơ) 
Để nhìn dòng sông của thời gian và nước / và nhớ rằng Thời Gian cũng là một dòng sông khác, / để biết ta cũng phù lãng như dòng sông / và khuôn mặt của ta cũng trôi đi như nước... (có kèm băng ghi âm nguyên tác bài thơ qua giọng đọc của Jorge Luis Borges) [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn]

Bản ngã song trùng  (truyện / tuỳ bút) 
Được gợi ý hay gợi hứng bởi những tấm gương, bởi mặt nước phẳng lặng và những người sinh đôi, cái ý niệm về bản ngã song trùng rất phổ biến ở nhiều xứ. Rất có thể những câu nói như câu “Một người bạn là một bản ngã khác của tôi” của Pythagoras, và câu “Hãy tự biết mình” của Plato, đã được gợi hứng từ ý niệm này... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Người đàn ông ở góc bức tường hồng  (truyện / tuỳ bút) 
[14.06.1986 - 14.06.2006: tưởng niệm 20 năm ngày mất JORGE LUIS BORGES] Có vẻ như không thật chút nào, nhưng câu chuyện cái đêm quá kỳ quặc ấy đã bắt đầu trong một cỗ xe ngựa thật gai mắt có hai cái bánh xe đỏ thắm, đầy oặp những người, cà dịch cà tang chạy qua những con đường nhỏ bằng đất nện, giữa những lò gạch và những lằn bánh... [Bản dịch Diễm Châu] (...)

BA BÀI VĂN XUÔI: Sợi dây của bài ngụ ngôn | Quái vật Minotaure | Cọp An-nam  (truyện / tuỳ bút) 
[14.06.1986 - 14.06.2006: tưởng niệm 20 năm ngày mất JORGE LUIS BORGES] Sợi dây đã mất tích. Cả cái mê lộ kia cũng đã mất hút. Giờ đây, chúng ta cũng không còn biết, phải chăng đó là một mê lộ bao quanh chúng ta, một vũ trụ bí ẩn, hay một cõi hỗn mang thật tình cờ... | Cái ý tưởng về một toà nhà dựng nên cho thiên hạ đi lạc có lẽ còn lạ lùng hơn là cái ý tưởng về một con người có đầu bò mộng, nhưng cả hai ý ấy bổ túc cho nhau và hình ảnh mê cung thật hợp với hình ảnh con Minotaure... | Đối với người An-nam, cọp hay những vị thần hiện thân nơi cọp cai quản các phương hướng của không gian... [Bản dịch Diễm Châu] (...)

Mười ba bài thơ  (thơ) 
Mười ba bài thơ của Jorge Luis Borges (1899-1986) — nhà văn, nhà thơ Á-căn-đình, và một trong những khuôn mặt văn chương hàng đầu của thế kỷ 20. [Bản dịch Diễm Châu]

Bài giảng về thơ [kỳ 3]  (tiểu luận / nhận định) 
Có một kinh nghiệm mỹ học khác, cũng lạ lùng không kém, đó là khoảnh khắc lúc nhà thơ trầm tư về tác phẩm sẽ viết, khoảnh khắc lúc nhà thơ đang khám phá hay phát minh tác phẩm... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Thơ về bông hồng  (thơ) 
Chín bài thơ tuyệt vời của Jorge Luis Borges về bông hồng do Diễm Châu sưu tầm từ nhiều tác phẩm khác nhau và dịch sang Việt văn...

Thày bói  (truyện / tuỳ bút) 
Ở Sumatra, có một người muốn thi lấy bằng tấn sĩ về khoa phù-thủy... [Bản dịch Diễm Châu] (...)

Bài giảng về thơ [kỳ 2]  (tiểu luận / nhận định) 
Có người nói rằng văn xuôi gần với hiện thực hơn thơ. Tôi nghĩ điều này là sai. Có một ý tưởng được truyền tụng là xuất phát từ nhà viết truyện ngắn Horacio Quiroga: nếu một cơn gió lạnh thổi từ bờ sông, ta phải viết đơn giản là "một cơn gió lạnh thổi từ bờ sông." ... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Bài giảng về thơ [kỳ 1]  (tiểu luận / nhận định) 
Chúng ta thay đổi không ngừng, và mỗi lần đọc một cuốn sách, mỗi lần đọc lại, mỗi hồi ức về cuộc đọc lại ấy, đều phát minh cái văn bản thêm một lần nữa. Ngay cái văn bản ấy cũng là dòng sông luôn thay đổi của Heraclitus... Chúng ta vẫn sai lầm khi tưởng rằng ngôn ngữ phản ảnh điều bí ẩn mà chúng ta gọi là hiện thực. Thật ra, ngôn ngữ là một điều gì khác... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Bông hồng của Paracelse  (truyện / tuỳ bút) 
Trong xưởng thợ gồm hai gian ở tầng dưới mặt đất, Paracelse cầu xin Thượng đế của ông, Thượng đế mơ hồ của ông, bất cứ Thượng đế nào, gửi đến cho ông một môn đệ... [Bản dịch Diễm Châu] (...)

Mê lộ  (truyện / tuỳ bút) 
Đây là mê lộ Crète. Đây là mê lộ Crète mà trung tâm là con quái vật Minotaure... [Bản dịch Diễm Châu] (...)

Dự tưởng tình yêu  (thơ) 
Ngay cả sự thân mật của vầng trán em trong trẻo như một ngày hội / ngay cả sự riêng tư của thân thể em, hãy còn huyền bí và câm nín, hãy còn trẻ thơ.... [Bản dịch Diễm Châu]

Một vấn nạn  (truyện / tuỳ bút) 
Chúng ta hãy tưởng tượng một tờ giấy trên đó có một văn bản tiếng Ả Rập được phát hiện ở Toledo... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Hoả ngục, I, 32  (truyện / tuỳ bút) 
... Ngươi chịu đựng sự giam cầm, nhưng ngươi sẽ ban một chữ cho bài thơ ấy... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Sự kết thúc và khởi đầu của hắn  (truyện / tuỳ bút) 
Những giây phút quằn quại giãy chết đã qua, giờ đây hắn nằm một mình -- cô đơn, tan nát và bị phế thải... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Cốt truyện  (truyện / tuỳ bút) 
Định mệnh yêu thích những sự tái hoàn, biến thể, đối xứng... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Nhà dân tộc học  (truyện / tuỳ bút) 
Tôi nghe chuyện này ở Texas, nhưng nó đã xảy ra ở một tiểu bang khác... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Tưởng niệm J.F.K.  (truyện / tuỳ bút) 
Viên đạn này là viên đạn cũ... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Những chiếc móng chân  (truyện / tuỳ bút) 
Đôi vớ mềm nuông chiều chúng mỗi ngày, và đôi giày da làm chúng cứng cáp hơn, nhưng những ngón chân của tôi chẳng màng biết đến. Chúng chỉ chú tâm vào một việc là nặn ra những chiếc móng chân... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Đoá hồng vàng  (truyện / tuỳ bút) 
... Marino đạt khoảnh khắc khai ngộ ấy vào giờ hoàng hôn của đời ông, và Homer và Dante có lẽ cũng đã đạt điều ấy... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Một lời nguyện cầu  (truyện / tuỳ bút) 
... Tôi muốn chết hoàn toàn; tôi muốn chết với thân xác này, kẻ đồng hành của tôi... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Huyền thoại  (truyện / tuỳ bút) 
Cain và Abel gặp lại nhau sau khi Abel chết. Đang hành cước qua sa mạc, họ nhận ra nhau từ xa, vì cả hai đều cao lớn... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Dreamtigers  (truyện / tuỳ bút) 
Thuở thơ ấu, tôi là một kẻ sùng phụng nhiệt thành của con hổ -- không phải là con báo đốm, loại "cọp" có đốm sống trên những phù đảo của loài thủy lan dọc theo miền đất Paraná và vùng rừng rậm Amazon, nhưng là con hổ thật... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Argumentum Ornithologicum  (truyện / tuỳ bút) 
Tôi khép mắt lại và thấy một bầy chim. Hình ảnh ấy thoáng qua trong một giây đồng hồ, hay có lẽ ít hơn; tôi không chắc tôi đã thấy bao nhiêu con chim. Số lượng chim cố định hay bất định?... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Cuộc đối thoại về một cuộc đối thoại  (truyện / tuỳ bút) 
... Tôi đề nghị với Macedonio rằng chúng tôi tự tử để cuộc luận đàm đạt kết quả mà khỏi phải tốn công biện luận dài dòng... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Borges và tôi  (truyện / tuỳ bút) 
... Tôi sẽ còn lại trong Borges, chứ không phải trong tôi (nếu, quả thực, tôi là một kẻ nào đó có chút gì đáng kể), nhưng tôi nhận ra chính mình trong những cuốn sách của ông ấy còn ít hơn trong sách vở của những người khác... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)

Chiếc đĩa  (truyện / tuỳ bút) 
Tôi là một người đốn củi. Tên tôi không đáng kể. Túp lều nơi tôi được sinh ra, và nơi tôi sắp chết đi, nằm ở bìa rừng. Họ nói những cánh rừng này tiếp tục trải dài, đến tận biển lớn vây quanh cả trái đất... [Bản dịch Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)