Cháu Hồ Trần Thu Phương thân mến,

Trong lá thư của cháu gửi cho Tiền Vệ, cháu tỏ vẻ hoang mang khi thấy dịch giả Cao Việt Dũng dịch nhan đề cuốn L’Ignorance của Milan Kundera là Vô tri, nhưng dịch giả Nguyễn Thị Từ Huy lại cho rằng nên dịch là “Sự không biết”. Cháu viết: “... Cháu vẫn nghĩ dịch giả Cao Việt Dũng và TS Nguyễn Thị Từ Huy đều có uy tín, nhưng bây giờ cháu không biết ai đúng ai sai. Cháu có đem hỏi giáo sư bộ môn thì ông nói ông không theo dõi chuyện này nên không tiện trả lời...”

Đọc xong lá thư của cháu, chú muốn gửi đến cháu một lời khuyên:

Là một sinh viên ngành văn, đáng lẽ cháu không nên vội cảm thấy hoang mang khi gặp một vấn đề thuộc về chữ nghĩa. Khi có điều gì thắc mắc, (mà sự thắc mắc là một điều rất tốt cho người học hỏi), trước hết cháu nên tự thân nỗ lực tra cứu và sử dụng khả năng phân tích, khả năng lý luận của mình để tìm cho ra câu trả lời. Đó là những công việc chính và cũng là nguồn vui của cái học. Nếu thay vì tự làm những công việc đó, cháu lại vội cảm thấy hoang mang, rồi lập tức đem đi hỏi giáo sư để mong có câu trả lời ngay, thì cái học của cháu sẽ khó trở nên sâu rộng và tư duy của cháu sẽ khó trở nên độc lập, tự chủ.

Đã khuyên cháu như vậy, nên chú sẽ không cung cấp cho cháu một câu trả lời cụ thể về vấn đề mà cháu đang thắc mắc. Vả lại, đây là vấn đề mà hai dịch giả ấy có thể sẽ tranh luận với nhau, nên cháu hãy chờ xem mỗi người giải thích quan điểm của mình như thế nào, rồi cháu sẽ dùng khả năng của mình để đánh giá xem ai hữu lý hơn.

Vì trong thư cháu có cho biết trình độ ngoại ngữ của cháu còn hạn chế khiến việc tra cứu của cháu có khó khăn, nên chú sẽ giúp cháu bằng cách cung cấp cho cháu một số thông tin căn bản để cháu làm cơ sở mà tìm hiểu thêm.

Cháu nên lưu ý rằng ngay cả những cuốn từ điển cũng có thể đưa ra những lối giảng nghĩa khác nhau, thậm chí mâu thuẫn nhau. Hơn thế nữa, trong lĩnh vực dịch thuật tác phẩm văn chương, ý nghĩa của mỗi chữ cần được hiểu trong văn cảnh của từng tác phẩm, chứ không thể dựa hẳn vào lối giảng nghĩa mỗi chữ riêng lẻ trong các cuốn từ điển. Nghĩa là: Trước hết, cháu hãy đọc kỹ cuốn sách của Milan Kundera, và tự suy nghĩ xem nên dịch cái nhan đề L’Ignorance là gì cho hợp lý. Những cuốn từ điển chỉ là để tham khảo thêm mà thôi.

Dưới đây là một số thông tin để cháu tham khảo:

I. Theo một vài cuốn từ điển phổ thông:

Chữ “ignorance” trong tiếng Pháp (cũng như trong tiếng Anh) có các ý nghĩa:

- Tình trạng ngu dốt; sự thiếu kiến thức một cách tổng quát, hay sự thiếu kiến thức liên quan đến một đề tài riêng biệt; tình trạng thiếu học vấn hay thiếu thông tin.

- Theo thần học, chữ “ignorance” còn được hiểu là sự cố ý tránh né hay cố ý gạt bỏ việc thu nhận cái tri thức mà người ta có khả năng thu nhận và có bổn phận thu nhận.

Chữ “ignorance”, theo từ điển Anh-Hoa “Trảo Điểu” trên internet thì có nghĩa là 无知 [vô tri], và 不知 [bất tri].

Chữ “vô tri”, theo Hán-Việt Từ Điển của Đào Duy Anh:

Hán Việt Từ điển của Đào Duy Anh không có mục từ “Bất tri”, mà chỉ có:

Theo Từ Điển Hán-Việt Hiện Đại do Nguyễn Kim Thản chủ biên (nxb Thế Giới, 1995):

Từ Điển Hán-Việt Hiện Đại không có mục từ “Bất tri”, mà chỉ có:

Theo Từ Điển Tiếng Việt Phổ Thông của Viện Ngôn Ngữ Học (nxb T.P. HCM, 2002)

Từ Điển Tiếng Việt Phổ Thông không có mục từ “Bất tri”.

Cũng nên lưu ý rằng một chữ gốc Hán khi được người Việt vay mượn để sử dụng, sau một thời gian dài, sẽ có thể biến đổi ý nghĩa.

II. Nhan đề một vài bản dịch cuốn L’Ignorance của Milan Kundera:

Bản tiếng Anh: Ignorance, dịch giả Linda Asher, nbx HarperCollins, New York, 2000.

Bản tiếng Tây-ban-nha: La Ignorancia, dịch giả Beatriz de Moura, nxb TusQuets, Barcelona, 2000.

Bản tiếng Ý: L’ignoranza, dịch giả G. Pinotti, xnb Adelphi, Milano, 2001.

Bản tiếng Nhật: 無知 [Vô tri], dịch giả 西永良成 [Yoshinari Nishinaga], nxb 集英社 [Shueisha], Tokyo, 2001.

Có 2 bản tiếng Trung Hoa:

無知 [Vô tri], dịch giả 尉遲秀 [Uý Trì Tú], nxb 皇冠 Hoàng Quán, Đài Loan, 2003.

无知 [Vô tri], dịch giả 许钧 [Hứa Quân], nxb 上海译文出版社 [Thượng Hải Dịch Văn Xuất Bản Xã], Thượng Hải, 2004.

*

Trên đây là một số thông tin căn bản có liên quan đến vấn đề mà cháu đang thắc mắc. Cháu hãy xem xét, rồi tra cứu thêm, và tự suy luận để tìm câu trả lời.

Thân mến chúc cháu một Năm Mới như nguyện.

-----------------

Bài liên quan: