Tối nay wởn, Lài và một anh bạn lên Tiền Vệ đọc lai rai, thì thấy bài viết “Lý Đợi không làm thơ” của tác giả Inrasara đăng trong mục tiểu luận / nhận định.

Vừa đọc xong cái nhan đề, Lài tưởng mình nhầm. Kỳ vậy ta, Lý Đợi mà hổng làm thơ thì ảnh làm cái mẹ rượt gì đây nhỉ? Vẫn chưa tin, Lài bèn vào danh mục tác giả cũng trên website Tiền Vệ, bấm vào tên Lý Đợi thì đếm được 83 bài viết được đăng dưới mục THƠ.

Vẫn chưa chắc ăn, Lài đọc bài viết này thì thấy:

Và:

Và:

Và trong bài của ông Inrasara còn nhiều chỗ xác tín khác nữa, cho biết những cái mà Lý Đợi làm ra là thơ, hay được gọi là thơ.

Vậy thì sao lại tác giả đặt cái nhan đề cho bài viết là “Lý Đợi không làm thơ”, lăng nhăng rối rắm quá xá vậy?

Lý Đợi làm thơ, mà cái được làm ra lại hổng phải là thơ, thì là cái con... (xin tùy nghi điền vào chỗ trống) gì?

Vậy 83 sáng tác của Lý Đợi được Tiền Vệ đăng vào mục THƠ là sao đây?

Thoạt tiên, từ cái nhan đề bài viết “Lý Đợi không làm thơ”, Lài thấy có sự mâu thuẫn trong nhận định của tác giả Inrasara và sự nhầm lẫn hay sơ suất của ban biên tập Tiền Vệ và cả của tác giả Lý Đợi nữa:

a/ Một là, ban biên tập của Tiền Vệ không phân biệt được những văn bản này là những cái gì đó, chứ không phải là thơ, mà cứ cho đăng lên như những bài thơ.

b/ Hai là, ông Inrasara không phân biệt được những văn bản này quả thật là thơ, chứ không phải là những cái gì đó không phải là thơ, mà Tiền Vệ cho đăng chúng như những bài thơ.

c/ Ba là, khi gởi bài cho Tiền Vệ, Lý Đợi quên cho ban biên tập biết những văn bản này không phải là thơ, và họ, vì sơ suất hay lý do nào khác, nên cứ cho đăng như những bài thơ.

Nhưng rồi khi đọc tiếp, Lài thấy tác giả Inrasara cho rằng:

Rồi ông lý giải rằng:

Rồi lại:

A, đây rồi, ngay chỗ này nè, “Đúng hơn: không làm thơ hay, như bấy lâu người làm thơ Việt Nam luôn mơ ước và phấn đấu. Như lâu nay người đọc chờ đợi ở người làm thơ, ở thi sĩ”, và “Lý Đợi không quan tâm chuyện thơ hay/dở, tròn/méo mà là thơ thực/giả.”

Vậy thì chúng cũng là thơ, chỉ có điều không phải là thơ hay — cái hay ở đây là ý muốn nói đến cái hay theo kiểu người làm thơ Việt Nam luôn mơ ước và phấn đấu xưa nay (mà nè, hổng chừng trong đó bao gồm cả nhà thơ rất mực mơ ước và phấn đấu Inrasara chăng [?]).

Mà hổng phải thơ hay thì hẳn là thơ dở hay thơ vừa — kiểu bình của nhà thơ Bác bình nhà thơ Chú: “Bài hay xen lẫn với bài vừa” — mà người làm thơ Việt Nam luôn mơ ước và phấn đấu xưa nay thường nghĩ.

Sau khi đưa ra sự quan tâm về thơ thực/giả của Lý Đợi thì tác giả Inrasara không lý giải thế nào là thơ thực, thế nào là thơ giả, theo quan điểm của ông, cũng như quan điểm của Lý Đợi, và do đó, không kết luận là thơ của Lý Đợi là thơ thực hay thơ giả, một yếu tố quan trọng mà Lài nghĩ người đọc mong đợi được biết.

Lài hỏi anh bạn đang cùng đọc: “Sao tác giả Inrasara không đặt cái nhan đề là ‘Lý Đợi (Chỉ) Làm Thơ Dở’ hay ‘Lý Đợi (Chỉ) Làm Thơ Vừa’ hay ‘Lý Đợi (Không) Làm Thơ Hay’ hay ‘Lý Đợi (Chỉ) Làm Thơ Thực’ hay ‘Lý Đợi Chuyên Làm Thơ Giả’ vân vân... cho gần với nội dung của điều mình muốn nói, hơn là cái nhan đề ‘Lý Đợi Không Làm Thơ’?”

Anh bạn trầm tư đúng ba giây để nói về bài viết mà tác giả Inrasara đã “Định viết về Lý Đợi và thơ Lý Đợi, nhưng tôi mãi lưỡng lự. Ba năm qua. Mở máy rồi tắt máy. Đánh một con chữ rồi xoá đi” như sau:

“Cha nội ơi, ổng nổ đó mà.”

Từ sự gợi ý khiêu khích nằm ở nhan đề bài viết, các điểm người đọc muốn biết nhất là:

1/ Lý Đợi có làm thơ hay không làm thơ?

2/ Những văn bản, sáng tác Lý Đợi viết ra — hay gọi là thơ Lý Đợi — là thơ thực hay thơ giả?

3/ Những yếu tố nào quyết định đâu là thơ thực, đâu là thơ giả?

4/ Nếu chúng là thơ, thì đâu là những kỹ thuật cách tân trong thơ Lý Đợi?

Những điều trên đây đều không hiện diện hay được đáp ứng thoả đáng trong bài viết.

Ông Inrasara chỉ múa lượn loanh quanh ở những tuyên ngôn và bề mặt của thái độ xã hội/thái độ chính trị của Lý Đợi như:

Hay:

Hay:

Hay ý tưởng có vẻ chịu chơi:

Thế nhưng, cho đến hôm nay, ý tưởng đó chẳng còn mới mẻ gì so với mặt bằng thơ Việt như mười năm trước nữa, thậm chí nó đã trở nên một thứ mode sành điệu, thời thượng đang đi đến chỗ đầy ứ và trở nên lỗi thời. Để bày tỏ thái độ đối kháng lại sự đạo đức giả cầy trong văn chương phải đạo, văn nghệ chính thống, người ta phóng từ cực này sang cực kia, và cắm dùi ở lì lại đó. Có người sử dụng ngôn ngữ trần trụi, thô tục để diễn tả thái độ phẫn nộ chính đáng của mình đối với các tình trạng hay các đối tượng rõ rệt, khi cần thiết. Có người sử dụng các từ ngữ gợi dục, để mô tả hành vi tính dục, khi cần thiết. Nhưng đồng thời cũng có vô số nhà thơ sử dụng chúng xả láng. Thậm chí nếu người đọc chịu khó để ý thì hôm nay có không ít nhà thơ ra vẻ ta đây chịu chơi giang hồ, xâm mình văng tục cặc lồn... một cách sành điệu nhưng rất non nớt trong tay nghề, vu vơ không chủ đích, và từ đó, nó tiết lộ sự theo mode, bắt chước một cách quê mùa và thiếu vắng sự nhạy cảm cũng như trí tuệ.

Ông Inrasara cho nhiều đường link để trích dẫn các bài thơ của Lý Đợi, nhưng không lý giải chúng đặc sắc và cách tân ở chỗ nào.

Thật ra đôi chỗ có vẻ ổng cũng có nỗ lực làm chuyện đó, chẳng hạn:

Nhưng đó cũng chưa là một phát hiện hay nhận định gì sắc sảo.

Ổng cho rằng:

Nhưng tài tình như thế nào thì ổng lại không nói, hay không nói được.

Ổng chưa bàn được đến tính nghệ thuật, kỹ thuật trong các sáng tác của Lý Đợi.

Ba năm trăn trở để ra được một nồi “Màu mè như chè ba màu” thì hơi bị phí.

Tết nhất nhà nước cấm đốt pháo, giao thừa mình mời ổng đến chơi, vừa khỏi tốn màu mè hoa lá mai thắm đào tươi, vừa nổ đùng đùng cho xôm nhà xôm cửa, hahaha.

Lại, thiệt là kẹt!