------------------

Người đàn ông là bố đẻ cô gái mà những đứa con ruột của nàng gọi mẹ vợ tôi – người chỉ có một người con gái duy nhất - là bà ngoại, ông vừa phải đón nhận một tin dữ. “Ông bị ung thư cổ tử cung (cancer de l’intestin)”, nàng nói. “Đã di căn sang buồng trứng”.

Chiều qua, nàng thông báo tin này qua điện thoại khi tôi đang lang thang ở trên cái bồn nước của khu Arsenal (les bords du bassin de l’Arsenal) trong khi trong đầu đang nổi lên một viễn tượng (vision) rằng mình sẽ đến ngay cái Thư viện Rất Lớn (la Très Grande Bibliothèque) ở quận 13 Paris để tìm đọc lại cuốn Bản đồ và vùng đất bản tiếng Việt do dịch giả Cao Việt Dũng dịch, và cả bản gốc tiếng Pháp La carte et le territoire của tác giả lừng danh Michel Houellebecq.

Tá hỏa với tin sét đánh, tôi lao về nhà, nén vội hơn mười một nghìn euros tiền mặt một chút vào trong một ổ cứng dung lượng 640 Go. Thật may là số tiền để ở định dạng JPEG có độ phân giải thấp nên chúng dễ dàng nằm gọn trong ổ cứng. Đây là số tiền tôi kiếm được trong vòng sáu năm qua. Chẳng đắn đo nhiều, tôi gửi chuyển phát nhanh qua email cái ổ cứng cho nàng để phụ giúp tiền lo viện phí cho ông, người có cái tên ở trong giấy khai sinh là Hồng Thúc Linh.

Lẽ nào ông ấy lại bị ung thư cổ tử cung? Ôi thật may là vào dịp Giáng sinh mới đây, tôi đã nhận lời (accepter) ăn tối với ông, không thì có thể sẽ rất hối hận! Số là tôi và ông ấy vẫn thường bất đồng quan điểm về một viễn tượng (une vision du monde) của đời sống hội họa. Ông Hoàng thường khăng khăng “các họa sĩ lớn của quá khứ được xem là lớn khi từ thế giới họ triển khai được một viễn tượng vừa gắn kết vừa đổi mới, và họ thực hiện thao tác nhằm chuyển hóa các đồ vật của thế giới viễn tượng ấy thành những đồ vật hội họa (objets picturaux)”. Còn tôi thì không nghĩ như vậy. Tôi đồ rằng các họa sĩ lớn của quá khứ được xem là lớn khi họ phát triển được một thế giới quan vừa chặt chẽ vừa cách tân.

Trong người cảm thấy khá mệt mỏi, nhưng nghĩ đến một viễn tượng phải xa ông mãi mãi nên tôi gắng gượng lê thân đến giá vẽ, bắt đầu làm việc với bức tranh mà sẽ vẽ gương mặt ông. Bàn tay tôi run run qua từng nét vẽ nguệch ngoạc, nhưng dần dần cũng hiện lên mặt toan khuôn mặt một người đàn ông điển hình kiểu Việt lai tây: ửng đỏ, sầu muộn, và có cái gì đó như tứa máu, nặng nề. Bức tranh tuy có nhiều nét vẽ đậm nhạt, dài ngắn khác nhau, nhưng khi kết hợp chúng lại vẫn cho ra một bức chân dung cân đối, thuần nhất, khả dĩ tái hiện (représentable). Duy có ở phần trán là hơi sáng bóng lên nên tôi phải dùng đến cái bàn chải răng (la brosse) để đánh mờ bớt đi.

Bức vẽ rồi cũng đến lúc hoàn thành, nhưng trời ơi khi định thần nhìn lại thì đó không phải là chân dung người mà tôi muốn vẽ - ông Hồng Thúc Linh, mà nó lại ra một người khác: dịch giả Cao Việt Dũng!

Mệt mỏi, chán nản, quên cả ăn tối, tôi lê bước chân lần hồi qua các bậc cầu thang để đi lên cái vựa gắn nhiều kính (un grenier avec une verrière), hay còn được biết đến là cái tầng áp mái. Tôi đổ vật xuống cái mặt bằng dải nệm mà phía dưới có 4 chân làm bằng gỗ, cũng cố ngủ được một chút, đúng hơn là lịm đi từng quãng ngắn. Nhất định lúc đó tôi căng thẳng quá, tôi làm việc quá nhiều bởi vì lúc sáng tôi đã làm việc với 6 bức tranh một lúc.

Trong giấc lịm, cuốn sách Bản đồ và vùng đất do dịch giả Cao Việt Dũng (mà tôi vẫn gọi với cái tên ngưỡng mộ: Dịch Cao) chuyển ngữ cứ chập chờn trước mắt. Tôi đã đọc cuốn tiểu thuyết này một lần rồi, thấy vô cùng lôi cuốn. Ai đó từng nói dịch sách tức là nâng sức sáng tạo của cuốn sách thêm một lần nữa. Qua bản dịch trác tuyệt của Cao Việt Dũng, nước Pháp hiện lên như một đất nước thần tiên, một tấm khảm những mảnh đất tuyệt vời chi chít lâu đài và danh thự, có sự đa dạng gây choáng váng, nhưng cũng là nơi, khắp nơi, sống rất dễ chịu.

Houellebecq, tác giả của cuốn sách - một người không  còn trẻ - tách mình ra, ngay từ những trang mở đầu ông ta dẫn chúng ta bước vào thế giới của mình, (để chúng ta thoát) khỏi viễn tưởng tự nhiên chủ nghĩa hẹp hòi và đả phá vô lối; thông qua đó những người đồng thời với chúng ta miệt mài đi tìm lại hình ảnh của Người Lương Thiện Vắng Mặt.

Một cuốn tiểu thuyết nhân bản, đã đoạt giải Goncourt năm 2010, một bản dịch gần như hoàn hảo, nhưng không hiểu sao những ngày này trên trang web Tienve.org liên tục có các bài viết chống phá bản dịch của dịch giả Cao Việt Dũng, gọi đó là thảm họa văn chương, dịch thuật; đổ cho dịch giả họ Cao là dịch loạn, là chú Tễu chọc cười, là người có một trình độ tiếng Việt thê thảm và cần phải tặng cho một bức tượng thần Dốt-xờ-cao về dịch thuật. Và đâu chỉ phê phán bản dịch Bản đồ và vùng đất, họ còn lôi cả những bản dịch trước đây của anh như Những kẻ thiện tâm, Vô tri, Hạt cơ bản, Quả táo vàng của ham muốn vĩnh cửu, loạt bài Vincent Kaufmann phỏng vấn các lý thuyết gia v.v… ra để chống phá. Chưa hết, những người này còn đang kéo bè đảng trên Facebook mưu toan lập ra các trang Dichloan.com và Bando&vungdat.tienlang để - theo họ - ”tập hợp những dịch phẩm của ông Cao Việt Dũng thành một tủ sách riêng, gọi là  Sách Tễu, coi như bảo tàng trưng bày một quá khứ dịch thuật lầm lạc để làm gương cho các dịch giả khác” (!?)

Vậy, họ là những ai? gây sự nhằm một mục đích, một âm mưu gì? – Những câu hỏi này cứ quay qua quay lại trong giấc lịm khó nhọc khiến tôi phải đứng bật dậy (venait de se lever) giữa đêm, lần tìm đến bên chiếc computer và làm một thao tác hết sức phức tạp là kích hoạt dòng điện nguồn, khởi động hệ điều hành, kích trỏ chuột vào desktop và kiên nhẫn chờ cho đến khi trình duyệt web mở ra trang Tienve.org.

Những người chống phá Cao Việt Dũng – Họ là ai?

Lướt một vòng trên mục “Đối thoại” của trang Tiền Vệ, tôi dễ dàng có được danh sách các đối tượng đang quyết chiến, quyết thắng dịch giả Cao Việt Dũng nhằm thỏa mãn những âm mưu cá nhân. Đó là những cái tên: Vi Văn Tuyên, Hà Thúc Lang, Nguyễn Gia Thức, Võ Văn Thành Dương, Trương Đức, Trần Thị Kim Lệ, Lê Minh… (“nhiều khả năng đây không phải là những cái tên thật“ - Cao Việt Dũng đã nhận định chuẩn không cần chỉnh). Họ được dẵn dắt và kích động bởi các ông chủ trì mục “Đối thoại” – những người cầm đầu phe nhóm “persona non grata với quê hương” đầy ganh tị với chế độ và giới trí thức XHCN, đang mưu toan “lợi dụng sự việc này để câu views cho trang Tiền Vệ hiện rất ế ẩm của mình” (ý kiến từ một fan của Cao Việt Dũng), từ đó tạo sức hút công luận cho trang web nhắm tới âm mưu chống phá nhà nước XHCN Việt Nam bằng diễn biến thông tin.

“Bên Tiền Vệ dọa này định quăng bom Nhị Linh (tức Cao Việt Dũng) à?” – tôi thấy một cảm tình viên Dịch Cao đặt câu hỏi. ”Tự dưng mọc đâu ra mấy ông bà Vi Văn Tuyên và Hà Thúc Lang rất chi là “đạo mạo” nhá! Cái nick Vi Văn Tuyên ấy sinh ra chỉ ném đá một vài bài rồi té. Bên Tiền Vệ công nhận lắm ẩn ức thật”.

Refresh lại trang chủ, tôi lại thấy mọc thêm một đồng chí ưa kịch tính Hồ Thu Hồng; “cours miễn phí” thì viết thành “cour miễn phí”,  tá hỏa etc. :p Nhìn chung tôi không thấy có hứng thú nói chuyện với những người ưa kịch tính (“dụi mắt” etc.) rồi lại quy kết mở rộng vấn đề, trình độ thế này, con người thế kia. Cái gì nó là cái gì thì cứ để nó cứ là cái gì :d. Đi attack mà sơ hở thế, đối phương nó dội bom lại cho thì khổ ra.

Với tôi, họ - những người chống phá Cao Việt Dũng – đơn giản chỉ là hiện ra trên trang Tiền Vệ để làm mỗi một việc là nhấn nút kích hoạt những động cơ cá nhân để mong nhận được hàng trăm phản hồi trời ơi trong sự khoái chí nhỏ mọn (au petit bonheur) đầy hú họa hên xui.

Những sự “chỉnh sửa” của họ, như Dịch Cao nói, “Không hẳn là sửa chữa đúng nghĩa để bản dịch trở nên chính xác đâu. Mà đúng hơn đó là những thao tác sửa chữa vụn vặt, rất chủ quan, phiến diện; nhiều lúc cố tình không hiểu hoặc vặn vẹo đi”. Nói chung, đọc qua bài thì thấy có vẻ những người chỉ trích Cao Việt Dũng rất nghiêm túc, nhưng thật ra là không phải - họ đang âm mưu mà!

Theo tôi, họ nên hiểu rằng có những cái thuộc về cảm nhận ngôn ngữ, rất khó nói về sai-đúng rạch ròi. Lẽ ra họ nên chấp nhận việc một Cao Việt Dũng đã có đẳng cấp thương hiệu thì hoàn toàn có quyền, có quan niệm riêng của mình về cách dùng từ. Họ không chịu chấp nhận một thực tế là: cuối cùng thì độc giả vẫn hiểu cuốn sách ấy đại thể có nội dung gì? có những nhân vật nào? Đây mới là điều quan trọng nhất trong đời sống @ gấp gáp này.

Xét cho cùng, những người này – và có thể thêm nhiều người khác nữa! – đang chuyển cuộc phiêu lưu chữ nghĩa này vào địa hạt của trò chơi hài hước (illusoire). Và hiển nhiên, họ đang hiện lên trước mắt công luận như những người đã [tự] kết thúc (homme fini).

Ôi! tri thức ngồn ngộn của nhân loại, cái đến từ những cuốn sách dịch thì rất cần, trong khi dịch giả uyên bác, nghiêm cẩn và sòng phẳng như Cao Việt Dũng thì thiếu quá, hệt như lá mùa thu vậy. Và những cuộc tranh cãi trên Tiền Vệ những ngày này không thể khiến người ta bật ứa lên câu hỏi: Đây có phải là lý do duy nhất khiến cho văn chương lâm nguy (la littérature serait en péril) hay không? và, có cách nào không để khẩn cấp cứu vớt cho sự suy tàn có thực của văn chương (l’éventuel déclin de la littérature) và dịch thuật nước Việt???

Giải Dốt-xờ-cao ư? Lại thêm một đồng chí ưa kịch tính! Tá hỏa…:p

---------------------

PS: Loạt bài này tôi viết hơi vội cho kịp đáp trả các bài báo chống phá và vẫn đợi đến khi viết hết loạt để xem lại tổng thể. Đón đọc phần tới: Dắt tay nhau đi dưới tấm biển chỉ đường của trí huệ từ bi.

------------------

Bài liên quan: