Nhiều người nói Nghệ thuật sân khấu Tuồng Việt Nam ta đã đến thời... “mạt vận”, nhưng mình không tin chút nào. Đấy là chẳng qua mình vừa đọc được một bài viết này của Bùi Thị Lài trong mục Đối Thoại trên Tiền Vệ.

Nhưng khoan hẵng nói về những gì tác giả Bùi Thị Lài đề cập trong bài viết ấy, mình muốn “rà xét lại” cái “nghệ thuật sân khấu Tuồng” của Việt Nam ta trước đã.

Có thể nói, người Việt Nam chúng ta, chắc ai cũng đều được xem vở tuồng hài Nghêu Sò Ốc Hến ít nhất một lần trong đời, mình được xem hai lần, trên tivi thôi, một lần trước “giải phóng” ở miền Bắc, và một lần sau “giải phóng” ở miền Nam. Tức là, Nghêu Sò Ốc Hến là một vở tuồng rất chi là... “nổi tiếng” của sân khấu Tuồng Việt Nam ta. Và mình nghĩ, những nhân vật trong Nghêu Sò Ốc Hến, tuy là “hư cấu” cả đấy, nhưng dường như tất cả đều trở thành “những nhân vật lịch sử”. Về những cái gì gọi là “tính nghệ thuật”, “tính nhân văn”, “tính quần chúng”,... hay thậm chí, “tính Đảng”, thì mình không đủ “trình” để có thể “bàn loạn” đến. Mình chỉ xin “tán phét” về cái “tính lịch sử” của vở tuồng “hài lăn hài lóc” này.

Thường thì các tác giả lấy nguyên mẫu nhân vật ở ngoài đời rồi “hư cấu” thành nhân vật trong tác phẩm của mình. Thì “đời là một vở kịch vĩ đại” mà lị! Hình như Hamlet đã “thốt” lên như thế?! Riêng mình thì mình lại thấy như thế này: có vẻ như ở Việt Nam ta, điều ngược lại cũng đúng, nghĩa là, “kịch là một vở... đời vĩ đại”! hehe...

Đây nhá, mình xin dẫn chứng bằng những nhân vật của Nghêu Sò Ốc Hến như sau:

Trong vở tuồng (kịch) có nhân vật tên Nghêu làm nghề bói toán, thì ở “vở đời” cũng “quả dứa”, cũng có một nhân vật đã “đoán nhăng đoán cuội” về cái thời của Lê Lợi Nguyễn Trãi, rồi “sáng tác” thành tiểu thuyết “hội thề hội thốt” gì đó. Hoặc như, cũng ở “vở đời”, mới đây thôi, có một nhân vật đã “đoán mò” rằng tháp nghiêng Pisa thì ở thủ đô Rome của nước Ý xinh đẹp, để từ đó, cũng “sáng tác” thành những dòng thơ... “nghiêng vĩnh cửu” về tình yêu, “tự sướng” với nhau trong “Ngày thơ Việt Nam”...

Nhân vật kế tiếp mình muốn “dẫn chứng” là nhân vật “Ốc”. Trong vở tuồng hài, nhân vật này có “tay nghề” là ăn trộm rất giỏi, tiếng tăm vang lừng... chợ Huyện. Và “hắn ta”, không những “đào tường” chán chê ở chợ Huyện, còn mò ra “đây”, “mượn đỡ” ý tưởng của nghệ sĩ khác để làm “thơ tân hình thức” của mình. Cái “chủ nghĩa tích cực cầm nhầm” này của một anh “đào tường” nọ, không là “ăn trộm” thì là gì hả trời?!

Cái nhân vật “Trần Sò” trong vở kịch là con Trưởng Làng. Thì nhân vật của “vở đời” cũng là “con” của “Trưởng Làng” đấy thôi. Cái Hội Nhà Văn Việt Nam chẳng là một cái “làng” là gì?! Và “Trưởng Làng” thì ai ai cũng biết là cái Đảng Cộng sản Việt Nam nhà ta đó! Chúng ta hãy xem cái “hình hài” của “Trùm Sò” ở đây mà xem! Đúng “y chang” điệu bộ của một “con Trưởng Làng” rồi còn gì!

Và cuối cùng, dĩ nhiên, “tam sao” thì có “thất bản”. Tức là mình nói đến cái tên nhân vật “thị Hến” ý! Nhân vật “thị Hến” của vở kịch, cũng vậy, “thị ta” ưỡn ẹo một hồi thành... “thị Sến”, như tác giả Bùi Thị Lài có nhận xét về cái nhân vật nữ làm thơ “nghiêng vĩnh cửu” mà mình đã nói ở trên.

Nói tóm lại, nếu Nghêu Sò Ốc Hến là một vở tuồng hài “vĩ đại”, thì “vở đời Nghêu Sò Ốc... Sến” mà chúng ta luôn được chứng kiến trên cái “làng Việt Nam” thân thương, là một vở “kịch cỡm” vĩ đại! Ngao ngán thay!

------------------

Bài liên quan: